Σήμερα συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη, μίας από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα.
Μουσικός, διανοούμενος, πολιτικός, μα πάνω απ’ όλα άνθρωπος με πάθος για την τέχνη και τον λαό, ο Θεοδωράκης άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του τόσο στην παγκόσμια πολιτιστική σκηνή όσο και στη συλλογική συνείδηση των Ελλήνων.
Μια ζωή γεμάτη μουσική και αγώνες
Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε σε πόλεις της ελληνικής επαρχίας – από τη Μυτιλήνη έως την Τρίπολη, όπου μόλις στα 17 του έδωσε την πρώτη του συναυλία, παρουσιάζοντας το έργο Κασσιανή. Την ίδια χρονιά συνελήφθη από τους Ιταλούς στη διάρκεια διαδήλωσης και βασανίστηκε. Η Αντίσταση μπήκε από νωρίς στη ζωή του. Στην Κατοχή εντάσσεται στο ΕΑΜ και ταυτόχρονα σπουδάζει στο Ωδείο Αθηνών.
Η δίωξή του συνεχίστηκε και στον Εμφύλιο – εξορίες στην Ικαρία, στη Μακρόνησο, βασανιστήρια. Αλλά και μουσική: αδιάκοπη, παθιασμένη, απελευθερωτική.
Το 1954 πηγαίνει στο Παρίσι με υποτροφία και εντάσσεται στο Conservatoire, όπου διαπρέπει. Το 1957 βραβεύεται στη Μόσχα από τον ίδιο τον Σοστακόβιτς για το έργο του Suite No 1. Ωστόσο, η καρδιά του χτυπά στην Ελλάδα.
Ο λαϊκός Θεοδωράκης και το «Άξιον Εστί» της εποχής του
Το 1960 επιστρέφει και μελοποιεί τον Επιτάφιο του Ρίτσου, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή για το ελληνικό τραγούδι. Ακολουθούν το Άξιον Εστί του Ελύτη, το Canto General του Νερούδα και δεκάδες ακόμα κύκλοι τραγουδιών που υφαίνουν τη μουσική ταυτότητα μιας ολόκληρης γενιάς.
Ο Μίκης ήταν εκεί όταν τον χρειάστηκε η Ιστορία: Πρόεδρος της Νεολαίας Λαμπράκη, βουλευτής της ΕΔΑ, πρωτοστάτης στον αντιδικτατορικό αγώνα με το ΠΑΜ, εξόριστος στη Ζάτουνα και στον Ωρωπό. Οι φωνές υπέρ της απελευθέρωσής του ενώνονται με εκείνες των Arthur Miller, Laurence Olivier και Yves Montand. Το 1970 επιστρέφει στο Παρίσι ως σύμβολο αντίστασης.
Η παγκόσμια αναγνώριση
Μετά την πτώση της Δικτατορίας το 1974, ο Μίκης επιστρέφει στην Ελλάδα. Δίνει συναυλίες, συμμετέχει στην πολιτική ζωή, αναλαμβάνει θέση στη δημόσια τηλεόραση, βραβεύεται με το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη, προτείνεται για Νόμπελ Ειρήνης το 2000, ενώ η μουσική του ταξιδεύει από το Χόλιγουντ μέχρι την Όπερα της Βιέννης.
Το έργο του καλύπτει όλο το φάσμα της μουσικής δημιουργίας: όπερες, συμφωνικά έργα, μουσική για κινηματογράφο, θέατρο και αρχαίο δράμα, τραγούδια που έγιναν συλλογικά βιώματα και πολιτική πράξη.
Το τέλος μιας εποχής – και μιας αρχής
Ο Μίκης Θεοδωράκης έφυγε από τη ζωή στις 2 Σεπτεμβρίου 2021, σε ηλικία 96 ετών. Η σορός του εκτέθηκε σε τριήμερο λαϊκό προσκύνημα στην Αθήνα και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στον τόπο καταγωγής του, τον Γαλατά Χανίων.
Η φετινή χρονιά, που έχει ανακηρυχθεί επισήμως «Αφιερωματικό Έτος Μίκη Θεοδωράκη», βρίσκει την Ελλάδα γεμάτη εκδηλώσεις, συναυλίες, αφιερώματα και λόγια για τον άνθρωπο που έδωσε φωνή στον πόνο, στη χαρά και στην αντίσταση ενός λαού.
Όπως εύστοχα έχει ειπωθεί: «Ο Μίκης δεν είναι 100 ετών. Είναι 2.500 ετών». Είναι οι στίχοι, οι ήχοι και οι ιδέες που ταξιδεύουν στον χρόνο και αρνούνται να σωπάσουν. Είναι το ζωντανό πνεύμα του ελληνισμού – και του ανθρώπου που πίστεψε όσο κανείς στη δύναμή του.