Το γεγονός, η κριτική του, η πρόβλεψη του μελλοντικού ιστορικού γεγονότος κι η χαμένη τιμή της γεωπολιτικής.
Το συγκρουσιακό γεγονός τότε..
Πήγαιναν βορειο-ανατολικά, ηλικία από 15-20 εκτίμησα, ήταν απόγευμα, Ιούλιος του 2006. Μέρες της ισραηλινής επιχείρησης «Καλοκαιρινή Βροχή»… Πέρασαν από μπροστά μας, καμιά πενηνταριά μέτρα από την πίσω αυλή του Γαζιώτικου σπιτιού όπου εμείς καθόμασταν, ψήνοντας καλαμπόκια, συζητώντας για τις 3 μεσημεριανές κηδείες και μετρώντας τους ημερήσιους ισραηλινούς βομβαρδισμούς. Πρέπει να είχαν μετρηθεί 800 εκρήξεις από τις κατά μέσο όρο 1.000-1.200 του 24ώρου. Από το άκουσμα του ήχου της εκτόξευσης έως την έκρηξη περνούσαν άλλοτε 5-6 και άλλοτε περισσότερα από 10 δευτερόλεπτα. Απολογισμός, τότε, πεντακόσιοι Παλαιστίνιοι νεκροί, κατά συντριπτική πλειοψηφία άμαχοι, και έντεκα Ισραηλινοί.
Κάτι κουβαλούσαν, τους φώναξε ο Σ. και τους έκανε νόημα με το χέρι. Σα να λέμε, «τι και πού πηγαίνετε;». Ένας σήκωσε το χέρι του και φάνηκαν 4 ανοιχτά δάχτυλα. Οι παρακαθήμενοι έμειναν για λίγο σιωπηλοί, ώσπου ένας είπε: τέσσερα «κασαμάκια» (ρουκέτες) πάνε να ρίξουν. Ακολούθησε σιωπή, και μετά η συζήτηση επικεντρώθηκε στην πολιτική σημασία της επικείμενης ενέργειας. Τότε τα «κασαμάκια» ήταν μικρού βεληνεκούς, έως 5 χιλιομέτρων, και διέγραφαν συχνά ακανόνιστη τροχιά. Φτιάχνονταν στη Λωρίδα, όπως και τα λίγο μεγαλύτερα, που έφταναν στα 10-15 χιλιόμετρα.
.. και τώρα
Μάθαμε τη βδομάδα που πέρασε πως περισσότερες από 2.000 ρουκέτες, τύπου «Κασάμ», «Αλ-Κουντς», «Νάσερ» και άλλης ονομασίας και τεχνογνωσίας, έπεσαν στο Ισραήλ, σε βάθος δεκάδων χιλιομέτρων με τις εκτιμήσεις να ανεβάζουν το εφικτό βεληνεκές τους σε πάνω από 200 χιλιόμετρα. Άλλωστε κάποιες έπεσαν κοντά στο Τελ Αβίβ, σε απόσταση 70 χιλιομέτρων, διαπερνώντας τα πολυδιαφημισμένα αντιπυραυλικά ισραηλινά συστήματα σε ποσοστά εξαιρετικά υψηλά (έως και 10%). Το γεγονός αυτό έπληξε την προπαγανδιστική αλαζονεία του κράτους του Ισραήλ και κυρίως το ηθικό των αφελών, περί το άτρωτο της πολεμικής υπεροπλικής του υπεροχής, πολιτών του, όπως αποδεικνύεται από τις τωρινές τους δηλώσεις.
Υπήρξαν βέβαια καταιγιστικά αντίποινα από την ισραηλινή πολεμική μηχανή. Τα θύματα, στην πλειοψηφία τους άμαχοι και παιδιά, κατανέμονται μεταξύ των δύο πλευρών στη γνωστή αναλογία του 1:20. Ασυμμετρία εγκληματική, που φέρνει στον νου τα ασύμμετρα αντίποινα των Ναζί, εναντίων αμάχων Ελλήνων, μετά από κάθε αντιστασιακή ένοπλη ενέργεια.
Ωστόσο, το φανέρωμα της υλικοτεχνικής αναβάθμισης της παλαιστινιακής αντίστασης αλλάζει ριζικά όχι μόνο τα επιχειρησιακά αλλά και τα ψυχολογικά δεδομένα της σύγκρουσης. Οι ημέρες απάθειας του χτες, στο Τελ Αβίβ και στις άλλες μεγάλες πόλεις, με ισραηλινούς πολίτες να απολαμβάνουν αποενοχοποιημένοι, αμέριμνοι και ασφαλείς μιαν ευδαίμονα καθημερινότητα, ενόσω η ισραηλινή πολεμική μηχανή και οι παράπλευροι μηχανισμοί της επιτελούσαν το έργο της εθνοκάθαρσης στα παλαιστινιακά εδάφη και, ταυτόχρονα, το στοχευμένο έργο στρατηγικά σχεδιασμένων εξωδικαστικών πολιτικών δολοφονιών[1] ‒εντός και εκτός αυτών των εδαφών, μηδέ των ευρωπαϊκών εξαιρουμένων‒ φαίνεται να έχουν παρέλθει. Άλλωστε η λεγόμενη «σιωπή των αμνών» και η «σιγή των ιχθύων», ενώπιον απολύτως ασύμμετρων συγκρούσεων, ιστορικά ποτέ δεν δικαιώθηκαν.
Ποιός θα το έλεγε όμως, πως εκείνοι που στάλθηκαν στη γη της Παλαιστίνης, αφήνοντας πίσω τους τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της ένοχης Ευρώπης, θα δημιουργούσαν εκεί ένα κράτος που σπέρνει ατιμωρητί τον Θάνατο;
Ένα πρώτο συμπέρασμα: Οι φανατικές και «εν πολλαίς άλλες αμαρτίες περιπεσούσες» πολιτικές φατρίες που κυβερνούν το Ισραήλ, ανεβάζουν το ανθρώπινο κόστος της σύγκρουσης σε επίπεδα απρόβλεπτα. Σε αυτά τα επίπεδα ανθρώπινου πόνου, φόβου οριστικής απώλειας και καταστροφής, κοινωνίες βαθύτατα κομφορμιστικές και αμοραλιστικές, στερημένες δικαιακού οράματος, όπως αυτή του Ισραήλ ‒στην πολιτικά καθοριστική πλειοψηφία της‒ δεν μπορούν, σε κάποιο βάθος χρόνου, να αντέξουν. Ο Παλαιστινιακός λαός αντίθετα, προετοιμασμένος για κάθε θυσία που θα τον φέρει πιο κοντά στην ημέρα της δικαίωσης και της Ελευθερίας του, είναι βέβαιο πως θα αντέξει.
Το εξεγερτικό γεγονός του Λοντ
Πόλη προάστιο του Τελ Αβίβ, όπου ξέσπασαν αιφνίδια οι πρώτες συγκρούσεις ανάμεσα στους δύο πληθυσμούς και πήραν μορφή και ένταση εξέγερσης. Το 1/3 του πληθυσμού της είναι παλαιστινιακής καταγωγής. Στις κρίσεις που γνωρίζει τα τελευταία χρόνια η ισραηλινή κοινωνία λόγω των εσωτερικών της διακρίσεων προστίθεται άλλη μία που την καθιστά ακόμη λιγότερο συνεκτική. Περισσότερος ο κοινωνικός φόβος που αυξάνει ραγδαία με τον διχασμό.
Ένα δεύτερο συμπέρασμα: Η πίστη στην Ελευθερία αναγεννάται με τον θάνατο των πιστών της. Κι αυτό δεν συμβαίνει σήμερα στην χώρα που έστησε, κάποτε, το άγαλμά της, ούτε σε άλλες χώρες του δυτικού αποικιοκρατικού και νεο-αποικιοκρατικού «πολιτισμού», που καυχώνται ότι πρώτες αυτές την επαγγέλθηκαν. Η πίστη στην Ελευθερία, που δεν μπορεί να είναι αληθινή εάν δεν περιλαμβάνει την Ελευθερία του άλλου, αποδήμησε από τις χώρες αυτές, αφήνοντας πίσω της τα θρύψαλα ενός ατομικιστικού μικρονοϊκού δικαιωματισμού.
Πρόλαβε όμως να μεταλαμπαδευτεί σε άλλους πολιτισμούς, ακόμη και βαθιά συντηρητικούς και προς αυτήν δύσπιστους, όπου συνάντησε εμπειρίες σκέψης και βίωσης διαφορετικές, κατά κανόνα εσωτερικές, και συγχωνεύτηκε με το αρχέγονο αίτημα πραγμάτωσής της σε τόπους, κοινωνίες και λαούς που την αποζητούν με τίμημα ακόμη και τον θάνατό τους. Ένας από τους τόπους αυτούς, μία από τις πλέον μακραίωνες κοινωνίες του, ένας από τους σημαντικότερους ταυτοτικούς του λαούς, ο πιστότερος συν-θεματοφύλακας της ιερής πόλης της Ιερουσαλήμ, φέρει το εθνόσημο της πολυ-χιλιόχρονης συνέχειας της ιστορικής Παλαιστίνης.
Ισραηλινο-Παλαιστινιακή σύγκρουση ή αίτημα Ελευθερίας;
Μάταια πασχίζουν οι στερνοί επικυρίαρχοι του ιερού αυτού τόπου, εγχώριοι, εξωχώριοι και υπερχώριοι, να εδραιώσουν μια λάθρα πεποίθηση ότι εκεί, στη Μέση Ανατολή, υπερτερεί η αραβοϊσραηλινή θρησκευτικο-εθνικιστική σύγκρουση. Στάχτη στα μάτια και παραμόρφωση εικόνων με διττό σκοπό:
Αφενός, την καταξίωση και νομιμοποίηση ενός κοινού, κατάλληλα επεξεργασμένου, σιωνιστικού σχεδίου, ευλογημένου από τον εβραϊκό και χριστιανοευαγγελικό φονταμενταλιστικό πυρήνα. Ενός σχεδίου που δημιούργησε νέο κράτος, το Ισραήλ, το οποίο προβάλλεται στη Δύση ως το εγγύτερο σε αυτήν θρησκευτικό-κοινωνικό-πολιτικό και, εν κατακλείδι, στρατοκρατικό-επικυριαρχικό μόρφωμα.
Αφετέρου, την υποβάθμιση της ηθικής και δικαιακής διάστασης του παλαιστινιακού Ζητήματος διά της απαξίωσης της παλαιστινιακής εθνικο-απελευθερωτικής και κοινωνικο-δημοκρατικής σκέψης και δράσης.
Υπάρχει εθνικοαπελευθερωτική και κοινωνική-δημοκρατική σκέψη και εμπειρία στην Παλαιστίνη και περί αυτήν; Και βέβαια υπάρχει. Θα βεβαιώναμε μάλιστα την ύπαρξή της όχι μόνον μετά λόγου γνώσεως, αλλά και ως απόρροια γηγενούς εμπειρίας και αναστοχασμού ορισμένων από εκείνους που όχι μόνο κατοίκησαν πολύχρονα και πολύμηνα διαστήματα σε αυτήν αλλά και βίωσαν την αληθή πραγματικότητά της.
Πραγματικότητα που επιτρέπει και εν κατακλείδι συντελεί στο να υπάρχει και να αναβλύζει διαρκώς, ανταγωνιστικά έως και αλληλο-συγκρουσιακά, μέσα από τους κόλπους του πολυεθνικού και πολυ-δογματικού μουσουλμανικού κόσμου, μια πολυτροπική-πολυμορφική εθνικοαπελευθερωτική και κοινωνική-δημοκρατική σκέψη.
Εντοπίζουμε, αναγνωρίζουμε και ερευνούμε άραγε, όταν και όπου τα συναντάμε, κάποια από τα προλεγόμενα; Επιχειρούμε να τα αποκωδικοποιούμε και ερμηνεύουμε ώστε κάπως να τα εννοήσουμε;
Γνωρίζουμε, στοιχειωδώς έστω, την αληθή ανθρωπογεωγραφία του μισού δισεκατομμυρίου ανθρώπων που περιβάλλουν την παλαιστινιακή Γη και του ενάμιση δισεκατομμυρίου που την τοποθετεί μαζί με την Ιερουσαλήμ στο κέντρο του μεταφυσικού του συμβολισμού;
Αντιλαμβανόμαστε ότι η εργαλειοποίηση αυτού του μεγάλου πλήθους πρέπει να αποτραπεί, ώστε να μην οδηγηθούμε στο εγγύς μέλλον στην περιώνυμη σύγκρουση των πολιτισμών; Επιστρέφουμε στην όχι μακρινή πολιτισμική ιστορία των Αράβων τότε που εκτείνονταν πέρα από την Μεσοποταμία έως την Ισπανία αφήνοντας ανεξίτηλο ίχνος; Διακρίνουμε σε εκείνο τον τότε κόσμο τις διαδράσεις με την δική μας Αριστοτελική και όχι μόνον αρχαία σκέψη ή με τον Βυζαντινό πολιτισμό. Γνωρίζουμε τους σημερινούς αριθμούς, απόλυτους και στατιστικούς, που ενδεικτικά περιγράφουν το εκεί υλικο-τεχνικό, το άυλο και το πνευματικό του γίγνεσθαι; Τον σημερινό λόγο και την τέχνη τους, τα δημιουργήματά τους; Τη φιλοσοφική τους σκέψη για τη γη, το νερό και προπαντός για τον Χρόνο;…
«Δεν είναι σημαντικός ο χρόνος»… «Η έννοια του χρόνου όπως την γνωρίζετε εσείς, εδώ δεν υπάρχει…»: άκουσα την απάντηση αυτή εκεί πολλές φορές, σε διαφορετικούς τόπους και από ανθρώπους απολύτως διαφορετικούς, όταν επιχειρούσα μια κάποια πρόβλεψη. Ώσπου και αποφάσισα να τιτλοφορήσω με τη φράση αυτή ένα ντοκυμαντέρ που τότε έκανα μαζί με τον Μαχμούντ στην απολύτως οικεία Γάζα…
Ο χρόνος λοιπόν, το βάθος του, η σχετικότητα και μεταβλητότητά του είναι κάτω εκεί ίσως το βασικό όπλο που μεταβάλλει μεθοδικά και τελεσίδικα τον όποιο τακτικό συσχετισμό ισχύος.
Κι’ αν σκεφτούμε τους εκεί ανθρώπους και τα κοινωνικοπολιτικά τους υποκείμενα, γνωρίσαμε άραγε πραγματικά, σε κάποιο έστω βάθος, πρόσωπα και συνειδήσεις που μας συναντούν στο αξιακό, παιδευτικό και ηθικό επίπεδο; Γνωρίζουμε κάτι άραγε για τη δυναμική, ρητή και άρρητη, φανερή και υποβόσκουσα, των δικτύων επικοινωνίας, διαλόγου, αντιπαραθέσεων και συνθέσεων της σκέψης και των δράσεων των εκεί αυθεντικών συλλογικών υποκειμένων; Των μη μεταλλαγμένων, δηλαδή, πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών τους εκπροσωπήσεων;…
Κι όμως, ο κόσμος, ο μεγάκοσμος, ήδη γέρνει. Και θα γύρει πολύ περισσότερο σε χρόνους ακατάληπτους από τις τυπικές και αβασάνιστες στατιστικές διαγραμματικές μας απεικονίσεις.
Περί την γεωπολιτικολογία και την γεωπολιτική των ευκαιριών
Ο τίτλος του άρθρου επιχείρησε να ρίξει φως στο αληθινό ζήτημα. Οι υπότιτλοι είχαν σκοπό να αναδείξουν το εξεγερτικό γεγονός και να τραβήξουν το χαλί κάτω απ’ τα πόδια εκείνων που δημιουργούν το κίτρινο χάλι της ασύδοτης και ανούσιας γεω-πολιτικολογίας.
Δεν αντιλαμβάνονται άραγε οι Ισραηλινοί στρατηγικοί αναλυτές, όπως και πλείστοι ημέτεροι τηλεοπτικοί γεωπολιτειολόγοι, τη σημασία ακόμη και της πρόσφατης καταγγελίας κατά της ισραηλινής ύβρεως από τη Σαουδαραβική κυβέρνηση υπό την ασφυκτική πίεση των ιεροκηρύκων της; Παρά μάλιστα τη σύναψη μεταξύ τους συμφωνιών, που μόνο αφελείς μπορούν να προδικάσουν την όποια σοβαρότητα και διάρκειά τους;
Και βέβαια το κρίσιμο ερώτημα:
Πώς άραγε θα επιβιώσει το Ισραήλ, κι ως πότε θα αντιπαλεύει την ασφυκτική εθελούσια περικύκλωσή του, με ευκαιριακούς τακτικισμούς και προσδοκίες επιβολής, στο παλαιστινιακό Ζήτημα και ειδικότερα στην Ιερουσαλήμ, της τελικής λύσης;
Σε αυτές τις αιμάσσουσες ώρες, η γεωπολιτική ανάλυση του όλου εξεγερτικού γεγονότος αιχμής, στα όρια μάλιστα ενός άρθρου, είναι ανέφικτη. Ελευθερία και Θάνατος συγκρούονται και θα συνεχίσουν να συγκρούονται ανυποχώρητα στην Παλαιστίνη, ενόσω ο πολιτισμένος και δημοκρατικός, όπως αυτοχαρακτηρίζεται, κόσμος απλώς θεάται και αναζητά, τάχατες, «ποίος ήρξατο χειρών αδίκων»..
Στις κυβερνήσεις που απλώς θεώνται το έγκλημα, απομακρυνόμενες από τα μέσα του 1990 σταθερά από τον άλλοτε θαρραλέο και ηθικό ελληνικό λόγο στο παλαιστινιακό Ζήτημα, έως που την τελευταία δεκαετία τον εγκατέλειψαν, συγκαταλέγονται και οι διαδοχικές κυβερνήσεις της χώρας μας. Η προσπάθεια άνευ όρων προσεταιρισμού του Ισραήλ ως συμμάχου, στο ζήτημα της αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής, αποτελεί για τους γνωρίζοντες τον πολυμορφικό κυνισμό της εξωτερικής πολιτικής αυτής της χώρας, απόλυτη αυταπάτη και εν’ δυνάμει ομηρία, η οποία μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Αντί να αποδυναμώνει την τουρκική επιθετικότητα, περιορίζοντας τα περιφερειακά ερείσματά της και την επιρροή της, αυξάνει την διεισδυτικότητά της στην περιοχή. Συμμαχίες που συνάπτονται με ορισμένες αραβικές κυβερνήσεις τον τελευταίο καιρό, παρά το θετικό τους πρόσημο, συνιστούν μόνο πρόσκαιρης ωφελιμότητας αντίβαρο. Και τούτο διότι οι συμμαχίες αυτές δεν συνδυάζονται αλλά αντίθετα αποτέμνονται και συνεπώς αποστερούνται την παραδοσιακή κοινωνικο-πολιτική και διαπολιτισμική τους (ελληνο-αραβική και δει ελληνο-παλαιστινιακή) βάση. Διότι στηρίζονται αποκλειστικά, όπως και αυτές με το Ισραήλ, σε εφήμερες διακρατικές σκοπιμότητες που μπορεί απότομα και ριζικά η άλλη πλευρά να τις παραγνωρίσει.
* Τμήμα του άρθρου δημοσιεύτηκε στον Δρόμο της Αριστεράς της 15ης Μαΐου 2021
[1] Οι «στοχευμένες εξωδικαστικές πολιτικές εκτελέσεις» όπως ορίζονται στην διεθνή βιβλιογραφία, που σχεδιάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν από κρατικές ισραηλινές υπηρεσίες, υπολογίζονται σε 2.700 και αποτελούν, παγκοσμίως συγκρινόμενες με αυτές υπηρεσιών οποιουδήποτε άλλου κράτους, τον μεγαλύτερο αριθμό. Η εκτίμηση γίνεται στο ογκώδες και έγκριτο έργο του ισραηλινού πολιτικού επιστήμονα Ronen Bergman (2018), Rise and kill first, βλ. βιβλιοπαρουσιάσεις του Guardian, Observer, N.Y.Times, Washington Post, κ.ά.
