Είναι 7 Οκτωβρίου του 1944 όταν στο στρατόπεδο θανάτου του Άουσβιτς στην Πολωνία 200 Έλληνες Εβραίοι και Ούγγροι ετοιμάζονται να οδηγηθούν σε εξόντωση. Πρόκειται για τους Sonderkommando, (Ζοντερκομάντο), του κρεματορίου 4, τις ειδικές ομάδες εργασίας Εβραίων, που δημιούργησαν οι Γερμανοί. Η δουλειά των ομάδων αυτών, οι οποίες δεν έρχονταν σε καμία επαφή με τους άλλους κρατούμενους και ζούσαν απομονωμένες, είναι να μεταφέρουν τις σορούς όσων εξοντώνονται στους θαλάμους αερίων. Και λαμβάνουν ειδική μεταχείριση και κάποια προνόμια. Αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα καθώς κάποια στιγμή και οι ίδιοι μαθαίνουν ότι ήρθε και η δική τους η σειρά.
Οι Sonderkommando είναι χωρίς αμφιβολία οι τραγικότερες φιγούρες όλων των εγκλείστων του στρατοπέδου και η πιο δαιμόνια επινόηση των Ναζί. 12 τέτοιες ομάδες εργάζονται αυτά τα χρόνια στο στρατόπεδο. Η καθεμία για λίγους μόνο μήνες. Κάθε νέα ομάδα καίει τα πτώματα της προηγούμενης. Κανένας τους δεν πρέπει να μιλήσει και να πει για αυτά τα φριχτά, απάνθρωπα και απίστευτα που συμβαίνουν εκεί. Η εξόντωση των ανθρώπων στο στρατόπεδο πρέπει να μείνει κρυφή. Το μυστικό του στρατοπέδου πρέπει να παραμείνει μυστικό.
Μαθαίνοντας λοιπόν οι άνθρωποι της ομάδας αυτής ότι οι Γερμανοί ετοιμάζουν την εξόντωσή τους ξεκινούν να οργανώνουν εξέγερση. Συγκεντρώνουν πυρομαχικά. Προμηθεύονται αρκετές ποσότητες δυναμίτη από γυναίκες που εργάζονται στο γειτονικό εργοστάσιο «Union». Και καταστρώνουν ένα σχέδιο. Αποφασίζουν να δράσουν τη μέρα που είναι προγραμματισμένος ο θάνατός τους.
Είναι Σάββατο και η ώρα είναι 2 και 30 το μεσημέρι. Μια ομάδα Ες Ες φτάνει με τους ονομαστικούς καταλόγους, τις γνωστές λίστες θανάτου, στο Κρεματόριο 4 του στρατοπέδου εξόντωσης Άουσβιτς ΙΙ- Μπιρκενάου.
Για ελάχιστα λεπτά ελεύθεροι
Αρχίζουν να ακούγονται ονόματα Ελλήνων. Κανένας δεν απαντάει. Ξαφνικά ακούγεται η φωνή του Ιωσήφ Βαρούχ, λοχαγός Πυροβολικού από την Κέρκυρα, ο οποίος φωνάζει αν θα κάνουν αυτό που έχουν συμφωνήσει ή όχι. Ποιο είναι αυτό; Εξέγερση στο στρατόπεδο και όπου τους βγάλει.
Η εξέγερση ξεκινάει. Επιτίθενται στους φρουρούς, τους αφοπλίζουν και ξεκινάει μια μάχη. Σκοτώνονται κάποιοι Ναζί. Κάποιοι άλλοι τραυματίζονται. Γίνεται στην κυριολεξία χαμός. Ανατινάζεται ένα κρεματόριο. Προσπαθούν να κόψουν τα συρματοπλέγματα. Μερικοί κρατούμενοι διαφεύγουν στο δάσος. Όμως ο αγώνας είναι άνισος. Το ξέρουν από την πρώτη στιγμή.
Μέσα σε λίγη ώρα καταφτάνουν ομάδες Γερμανών με πολυβόλα και σκυλιά. Κάποιος τους έχει προδώσει.
Οι Γερμανοί αρχίζουν να πυροβολούν στα τυφλά. Από τους 200 Έλληνες Εβραίους, που παίρνουν μέρος στην εξέγερση, επιζούν μόνο οι 26. Οι περισσότεροι πέφτουν κάτω από τη βροχή σφαιρών, ενώ οι υπόλοιποι που παραδίνονται εκτελούνται επί τόπου. Κάποιοι άλλοι θα φύγουν και θα φτάσουν σε ένα γειτονικό χωριό, το Ράισκο. Οχυρώνονται μέσα σε έναν αχυρώνα, στον οποίο θα βάλουν φωτιά οι Γερμανοί και θα τους κάψουν ζωντανούς.
Όσοι Έλληνες Εβραίοι από τα άλλα κρεματόρια παρακολουθούν τα γεγονότα, ανήμποροι να αντιδράσουν, θυμούνται πως μέσα στους κρότους και τα ουρλιαχτά ακουγόταν ο ελληνικός Εθνικός Ύμνος.
Πρόκειται για τη μία και μοναδική οργανωμένη εξέγερση στο στρατόπεδο αυτό. Για ελάχιστα λεπτά αυτοί οι άνθρωποι ζουν ελεύθεροι. Άγνωστο παραμένει μέχρι σήμερα το ποιος τους πρόδωσε.
Όπως κι αν έχει, οι ναζί θορυβούνται από την ηρωική πράξη των Ελλήνων Εβραίων, καθώς τους έδειξαν ότι όλα είναι δυνατά. Το κρεματόριο 4 του στρατοπέδου αχρηστεύεται και έτσι αναγκάζονται να το γκρεμίσουν. Οι Γερμανοί αρχίζουν να μη νιώθουν τόσο δυνατοί σε όλη αυτή την τεράστια βιομηχανία θανάτου που έχουν στήσει.
Η ελληνική εξέγερση του Άουσβιτς δεν είναι γνωστή σε πολλούς. Περιγράφεται στο ντοκιμαντέρ«The Revolt of the Greek Jews». Το ντοκιμαντέρ βασίστηκε στην έρευνα«Greeks in Auschwitz-Birkenau» της Φωτεινής Τομάη, διευθύντριας των Ιστορικών Αρχείων του Υπουργείου Εξωτερικών.
