Η εξέγερση του Πολυτεχνείου παίρνει διαστάσεις απειλητικές για το δικτατορικό καθεστώς της 21ης Απριλίου του Γ. Παπαδόπουλου και η αδυναμία της αστυνομίας να αποτρέψει την κατάληψη του Πολυτεχνείου και την κλιμάκωση των εκδηλώσεων διαμαρτυρίας, οδηγεί τους συνταγματάρχες σε σπασμωδικές κινήσεις. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος δίνει εντολή να κινητοποιηθεί μονάδα τεθωρακισμένων μαζί με άρματα μάχης και μονάδες ειδικών δυνάμεων του στρατού στο χώρο γύρω από το Πολυτεχνείο.
Στις 3 τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου 1973 και ενώ η συντονιστική επιτροπή των φοιτητών προσπαθούσε να διαπραγματευτεί για την ασφαλή εκκένωση του Πολυτεχνείου, δίνεται η εντολή για την εισβολή του άρματος. Η πύλη του Πολυτεχνείου γκρεμίζεται, η φοιτήτρια Πέπη Ρηγοπούλου τραυματίζεται σοβαρά με συντριπτικά κατάγματα στα πόδια της, ενώ τραυματίζονται και άλλοι φοιτητές που βρίσκονται εκεί κοντά. Ειδικές δυνάμεις μαζί με αστυνομικούς εισβάλλουν στο χώρο του Πολυτεχνείου και ομάδες φοιτητών οδηγούνται εκτός του Πολυτεχνείου, όμως στην οδό Στουρνάρη αστυνομικοί επιτίθενται σε φοιτητές που εξέρχονται και πολλοί εξ αυτών βρίσκουν καταφύγιο σε κοντινές πολυκατοικίες, ενώ ελεύθεροι σκοπευτές ανοίγουν πυρ από γειτονικές ταράτσες και άνδρες της ΚΥΠ τους καταδιώκουν, με αποτέλεσμα περισσότεροι από 2400 εξ αυτών να συλληφθούν και μεταφερθούν στη Γενική Ασφάλεια και στην ΕΣΑ, όπου θα υποστούν ξυλοδαρμούς και άγρια βασανιστήρια. Ο ραδιοσταθμός του Πολυτεχνείου συνεχίζει να εκπέμπει το μήνυμά του για περίπου 40 λεπτά μετά την εισβολή του στρατού και της αστυνομίας και μέχρι να συλληφθούν και οι εκφωνητές.
Για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου τα επίσημα στοιχεία, δηλαδή το πόρισμα της προκαταρκτικής εξέτασης, που κατέθεσε στις 14 Οκτωβρίου 1974, ο εισαγγελέας Δημήτρης Τσεβάς, κατέληξε σε μία λίστα 34 νεκρών (18 επώνυμοι και 16 ανώνυμοι) και 1.103 τραυματιών, ενώ κατά τη διάρκεια της δίκης για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου (16 Οκτωβρίου – 31 Δεκεμβρίου 1975) τεκμηριώθηκαν 24 θάνατοι. Εικάζεται ωστόσο ότι τα θύματα πρέπει να ήταν πολύ περισσότερα, διότι πολλοί βαριά τραυματισμένοι, προκειμένου να διαφύγουν τη σύλληψη, αρνήθηκαν να μεταφερθούν σε νοσοκομείο.
Το τέταρτο αφιέρωμα του Αρχείου της ΕΡΤ για την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου επικεντρώνεται στην κορύφωση των γεγονότων της εξέγερσης τα ξημερώματα του Σαββάτου 17 Νοεμβρίου 1973 και την αιματηρή καταστολή της από το στρατό και την αστυνομία με εντολή του καθεστώτος της δικτατορίας των συνταγματαρχών.
Από την πολιτιστική εκπομπή της ΕΡΤ με θέμα το βιβλίο “Θέματα και βιβλία” και το επεισόδιο με τίτλο «Πολυτεχνείο» (1983) σε σκηνοθεσία Νέστορα Παβέλλα. Σε αυτό το επεισόδιο, αφιερωμένο σε λογοτεχνικά έργα εμπνευσμένα από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ο συγγραφέας Παύλος Ζάννας συντονίζει τη συζήτηση στην οποία συμμετέχουν και ο Αιμίλιος Καλιακάτσος που πήρε μέρος στα γεγονότα του Νοεμβρίου του 1973 και ο Δημήτρης Παπαχρήστος, εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου. Ο Καλιακάτσος περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο τις στιγμές λίγο πριν την επίθεση του άρματος στο Πολυτεχνείο.
Από την εκπομπή “Αναζητώντας τη Χαμένη Εικόνα” και το επεισόδιο «Ημέρες Πολυτεχνείου», παραγωγής 1994 και σε σκηνοθεσία Λάκη Παπαστάθη, αφιερωμένο στα γεγονότα του Πολυτεχνείου και παρουσιάζει πλούσιο οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό από εκείνες τις ημέρες. Στο απόσπασμα παρακολουθούμε πλάνα από την εισβολή του άρματος στο Πολυτεχνείο και τις πρώτες στιγμές μετά την είσοδο της αστυνομίας και του στρατού.
Από την εκπομπή “Ρεπόρτερς – Πολυτεχνείο” (1983) ο Κώστας Χαρώνης χειρούργος, διευθυντής κλινικής στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών μιλάει για εκείνη τη βραδιά, για το γεγονός ότι ήταν η πρώτη φορά που αντιμετώπισαν ως γιατροί μαζικές απώλειες με σοβαρά τραύματα που θύμιζαν πολεμική σύρραξη, για τους γιατρούς που πήγαν στο πολυτεχνείο με ασθενοφόρα να περιθάλψουν τραυματίες, ενώ παρουσιάζει και αποδείξεις ότι οι τραυματίες είχαν δεχθεί σφαίρες από ψηλά, από ελεύθερους σκοπευτές που είχαν τοποθετηθεί σε ταράτσες γειτονικών κτιρίων.
Από την εκπομπή-αφιέρωμα «Η δίκη του Πολυτεχνείου» (1982) με αφορμή την επέτειο των εννέα χρόνων από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, η οποία περιλαμβάνει αποσπάσματα από την ιστορική Δίκη του Πολυτεχνείου του 1975. Το τηλεοπτικό υλικό για την κάλυψης της δίκης προερχόταν από τη Γενική Γραμματεία Τύπου και Πληροφοριών. Ακολουθεί απόσπασμα από την απολογία του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου, όπου ο ίδιος αναλαμβάνει την ευθύνη για την εντολή να εισβάλλει το άρμα και οι δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας στο χώρο του Πολυτεχνείου με τις επακόλουθες συνέπειες, τους τραυματισμούς εκατοντάδων και το θάνατο δεκάδων από την επίθεση των δυνάμεων της χούντας.
Από την εκπομπή “Εδώ και Σήμερα – Θυμάμαι…” (1986) σε σκηνοθεσία Σταύρου Στρατηγάκου με θέμα τα δραματικά γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ο Γιάννης Κομνηνός ξεδιπλώνει μπροστά στον φακό την προσωπική και οικογενειακή τους τραγωδία, για την απώλεια των παιδιών τους. Το απόσπασμα περιλαμβάνει την μαρτυρία του πατέρα του Διομήδη Κομνηνού για την αναγνώριση της σωρού του γιου του.
Απόσπασμα από την εκπομπή “Αναζητώντας τη Χαμένη Εικόνα” και το επεισόδιο «Ημέρες Πολυτεχνείου», παραγωγής 1994 και σε σκηνοθεσία Λάκη Παπαστάθη, αφιερωμένο στα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Παρακολουθούμε πλάνα από την Αθήνα μετά την κάθοδο του στρατού στην πρωτεύουσα, πλάνα με ζημιές σε δημόσιες υπηρεσίες, ενώ παράλληλα ακούγεται το διάγγελμα του δικτάτορα Παπαδόπουλου για την επιβολή στρατιωτικού νόμου. Ακολουθούν πλάνα από την επόμενη μέρα στην ευρύτερη περιοχή του Πολυτεχνείου και επισημαίνονται τα συνθήματα στους τοίχους του Πολυτεχνείου και στη γύρω περιοχή.
Απόσπασμα από την ραδιοφωνική εκπομπή “Έξω από την πύλη: Μαρτυρίες Για Το Πολυτεχνείο”, παραγωγής 1982, σε επιμέλεια του Μιχάλη Γεράκη. Η εκπομπή ήταν ένα αφιέρωμα στα 9 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μεταδόθηκε από το Α’ Πρόγραμμα. Ακούγεται η μαρτυρία άνδρα που έκανε τη θητεία του στο στρατό και βρέθηκε στο Πολυτεχνείο το βράδυ της 16ης προς ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου 1973.
Απόσπασμα από την ραδιοφωνική εκπομπή “Έξω από την πύλη: Μαρτυρίες Για Το Πολυτεχνείο”, παραγωγής 1982, σε επιμέλεια του Μιχάλη Γεράκη. Η εκπομπή ήταν ένα αφιέρωμα στα 9 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μεταδόθηκε από το Α’ Πρόγραμμα. Υπάλληλος του ξενοδοχείου Ακροπόλ περιγράφει τη φυγάδευση των νέων από το Πολυτεχνείο σε δωμάτια, στην ταράτσα και σε άλλα μέρη του ξενοδοχείου, θυμάται τις συλλήψεις, τους τραυματίες και τους νεκρούς όπως η Τόριλ Μαργκρέτα Ένγκελαντ, φοιτήτρια, ετών 22, από τη Νορβηγία.
Εξέγερση Πολυτεχνείου – 17 Νοεμβρίου 1973 (Φωτογραφίες)
Φωτογραφικό υλικό από τη συλλογή του Αρχείου της ΕΡΤ του φωτορεπόρτερ του Associated Press Αριστοτέλη Σαρρηκώστα από το βράδυ της εισβολής του τανκ στο Πολυτεχνείο και από τον προαύλιο χώρο του πανεπιστημίου το πρωί της 17ης Νοεμβρίου 1973.
Τεκμηρίωση φωτογραφικού υλικού: Αγγελική Σαπλαούρα
Μπορείτε να περιηγηθείτε στην επετειακή ιστοσελίδα ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 1973-2023
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr
