Το Ιράν μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο, έχασε έναν πρόεδρο και τρεις περιφερειακούς συμμάχους στη Μέση Ανατολή (Συρία, Χαμάς, και Χεζμπολάχ) και οι Χούθι ανεξαρτητοποιήθηκαν, κόβοντας τον ομφάλιο λώρο με την Τεχεράνη.
Έτσι, η Ισλαμική Δημοκρατία είναι πιο κοντά από ποτέ σε μια πυρηνική βόμβα, αφού είναι το τελευταίο όπλο στη φαρέτρα της, σύμφωνα με τη συνέντευξη του Economist με τον γενικό διευθυντή του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ / IAEA) Ραφαέλ Γκρόσι.
Από τότε που ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ το 2018 απέσυρε την Αμερική από μια πολυμερή πυρηνική συμφωνία, την JCPOA, το Ιράν έχει συγκεντρώσει ουράνιο που μπορούν να το εμπλουτίσουν σε βαθμό βόμβας. Τον περασμένο Οκτώβριο μπορούσε να εμπλουτίσει ουράνιο για πέντε βόμβες σε περίπου μία εβδομάδα, αν το επέλεγε. Η ικανότητα του Ιράν να εμπλουτίζει ουράνιο στο 60%, δηλαδή σχεδόν σε οπλικό επίπεδο, έχει πενταπλασιαστεί από τότε. Για να έχει ένα λειτουργικό όπλο, θα πρέπει να κατασκευάσει μια εκρηκτική κεφαλή που θα μπορούσε να χωρέσει σε πύραυλο. Αυτό θα μπορούσε να πάρει 12-18 μήνες.
Τι θα πρέπει να γίνει; Οι σκληροπυρηνικοί στην κυβέρνηση του Ισραήλ θέλουν να βομβαρδίσουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Έχουν ήδη συντρίψει τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ, τους πληρεξούσιους του Ιράν, των οποίων η ικανότητα να ανταποδώσουν αντίποινα κατά του Ισραήλ εκ μέρους του Ιράν έχει μειωθεί σημαντικά. Τα απευθείας ισραηλινά πλήγματα κατά του Ιράν τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο ήταν καταστροφικά αποτελεσματικά, πλήττοντας ένα μεγάλο μέρος των συστημάτων αεράμυνας. Οι ισραηλινοί κατάσκοποι έχουν αναστατώσει την εξουσία του Ιράν. Το μόνο που χρειάζεται το Ισραήλ, υποστηρίζουν, είναι η Αμερική να προμηθεύσει μερικές βόμβες που θα ανατινάξουν τα καταφύγια και να βοηθήσει να αποκρούσει τα αναπόφευκτα ιρανικά αντίποινα. Γιατί να μην διευθετηθεί το ζήτημα μια για πάντα;
Οι επιλογές στο τραπέζι
Δεν θα πρέπει να αποκλειστούν τα χτυπήματα κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν. Αλλά ο Τραμπ θα πρέπει να απορρίψει τις εκκλήσεις για άμεση δράση. Μια επίθεση θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη: θα μπορούσε να προκαλέσει περιφερειακό χάος, παρασύροντας την Αμερική για χρόνια. Και ακόμη και μια διαρκής εκστρατεία βομβαρδισμών από την Αμερική δεν θα ήταν σε θέση να καταστρέψει την πυρηνική τεχνογνωσία του Ιράν. Εν τω μεταξύ, υπάρχει μια ευκαιρία για διπλωματία. Προς τιμήν του, ο Τραμπ φαίνεται πρόθυμος να την εκμεταλλευτεί.
Ένα στοιχείο για αυτό είναι η αξιόπιστη απειλή αύξησης των κυρώσεων και η επαναφορά της πολιτικής της «μέγιστης πίεσης» της πρώτης θητείας του. Αυτό είναι λογικό. Η κυβέρνηση Μπάιντεν έκανε ανόητα τα στραβά μάτια στο λαθρεμπόριο ιρανικού πετρελαίου, ενθαρρύνοντας το καθεστώς. Με ό,τι έχει απομείνει από την JCPOA, κατά τους επόμενους οκτώ μήνες οι υπόλοιπες δυτικές δυνάμεις, η Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία, μπορούν να επιλέξουν να φέρουν την εκ νέου επιβολή κυρώσεων του ΟΗΕ στο Ιράν, ανεβάζοντας περαιτέρω την ένταση.
Αλλά για να αποδώσει καρπούς η πιο σκληρή προσέγγιση του Τραμπ πρέπει να έχει έναν συνεκτικό στόχο. Ορισμένοι σκληροπυρηνικοί θα ήθελαν να χρησιμοποιηθεί η οικονομική πίεση για να ανατραπεί το ιρανικό καθεστώς. Αυτό είναι κατανοητό – πρόκειται για μια παρακμάζουσα θεοκρατία, η οποία μισείται από πολλούς ανθρώπους της και βρίσκεται αντιμέτωπη με μια διαφαινόμενη κρίση διαδοχής. Αλλά αν στριμωχτεί στη γωνία, μπορεί να ξεσπάσει. Αυτή τη στιγμή, οι ηγέτες του ιρανικού καθεστώτος δεν έχουν αποφασίσει να κάνουν μια τελική προσπάθεια για μια βόμβα. Στόχος του Τραμπ θα πρέπει να είναι να παραμείνει έτσι η κατάσταση.
Ακόμη και καθώς αυξάνει την πίεση, θα πρέπει να καταστήσει σαφές ότι θα προσφέρει στο Ιράν μια συμφωνία που θα περιλαμβάνει την ελάφρυνση των κυρώσεων και την υποστήριξη για τη συνεχιζόμενη εξομάλυνση των σχέσεών του με τη Σαουδική Αραβία, υπό την προϋπόθεση ότι το καθεστώς θα πληροί δύο προϋποθέσεις. Πρώτον, έναν σημαντικό περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος. Οποιαδήποτε νέα συμφωνία δεν θα είναι τόσο ολοκληρωμένη όσο αυτή που υπογράφηκε το 2015 – η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας έχει πλέον κενά στη γνώση της για ορισμένα πράγματα – αλλά θα είναι καλύτερη από το status quo, στο οποίο ο δρόμος προς τη βόμβα συντομεύει κάθε μέρα.
Δεύτερον, ο Τραμπ θα πρέπει να απαιτήσει από το Ιράν να σταματήσει οριστικά να προκαλεί τόσα πολλά προβλήματα σε ολόκληρη την περιοχή. Με τον μοναδικό επίσημο σύμμαχό του να έχει ανατραπεί (τον δικτάτορα της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ) και τους εξτρεμιστές φίλους στη Γάζα και τον Λίβανο να έχουν πληγεί σημαντικά, ο «άξονας αντίστασης» της Ισλαμικής Δημοκρατίας έχει αποδυναμωθεί σοβαρά. Το Ιράν δεν θα εγκαταλείψει εντελώς τους ξένους συμμάχους του. Έχει τεράστια πολιτική επιρροή στο Ιράκ και δεν θα διακόψει τους δεσμούς με τους συμμάχους του εκεί. Αλλά οποιαδήποτε συμφωνία θα πρέπει να απαιτεί να τερματίσει τη στρατιωτική υποστήριξη προς τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και τους Χούθι της Υεμένης.
Πρόκειται για μια φιλόδοξη ατζέντα που θα απαιτούσε από κάθε πλευρά να κάνει περισσότερες παραχωρήσεις από ό,τι έκανε για την JCPOA το 2015. Το Ιράν δεν εμπιστεύεται τον Τραμπ, ο οποίος κατά την πρώτη του θητεία «έσκισε» την παλιά πυρηνική συμφωνία και δολοφόνησε τον στρατηγό που καθοδηγούσε την περιφερειακή ανάμειξη του Ιράν. Ο Τραμπ έχει λόγους να απεχθάνεται τους ηγέτες του Ιράν, οι οποίοι σχεδίαζαν να τον δολοφονήσουν το 2024, σύμφωνα με ομοσπονδιακούς εισαγγελείς. Παρόλα αυτά, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει διαπραγματευτική δύναμη. Το ουράνιο συσσωρεύεται. Το Ισραήλ σφίγγει το λουρί. Και ο χρόνος περνάει.
