Το πλέον πολύνεκρο δυστύχημα στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας συνέβη στις 27 Μαρτίου του 1977 στην Τενερίφη, το μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος των Καναρίων Νήσων που βρίσκονται στα ανοικτά της βορειοδυτικής Αφρικής, ανήκουν στην Ισπανία και αποτελούν δημοφιλή τουριστικό προορισμό, και ήταν αποτέλεσμα αλυσιδωτών γεγονότων που οδήγησαν στη σύγκρουση δύο πελώριων Boeing 747 και στον θάνατο 583 ανθρώπων.
Ενα από τα χειρότερα αεροπορικά δυστυχήματα στον κόσμο σημειώθηκε σαν σήμερα 27 Μαρτίου. Πριν από 43 χρόνια η σύγκρουση δύο Boeing 747 της Pan Am και της KLM στο αεροδρόμιο της Τενερίφης στα Κανάρια Νησιά είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 583 άνθρωποι.
Όλα ξεκίνησαν τις πρωινές ώρες της 27ης Μαρτίου 1977 όταν μια τρομοκρατική επίθεση στο αεροδρόμιο του Λας Πάλμας των Καναρίων Νήσων υποχρέωσε πέντε τουλάχιστον μεγάλα αεροσκάφη να κατευθυνθούν στο αεροδρόμιο της Τενερίφης. Συγκεκριμένα σημειώθηκε έκρηξη βόμβας στο αεροδρόμιο. Τον εκρηκτικό μηχανισμό τον είχαν τοποθετήσει μέλη της αυτονομιστικής οργάνωσης «Ένοπλες Ομάδες των Γουάντσε» (Fuerzas Armadas Guanches) και η έκρηξη προκάλεσε τον τραυματισμό ενός ατόμου. Αμέσως σήμανε συναγερμός και όλες οι πτήσεις πήραν εντολή να κατευθυνθούν στο αεροδρόμιο «Λος Ροντέος» του γειτονικού νησιού της Τενερίφης.
Ωστόσο μέσα σε λίγη μόλις ώρα προκλήθηκε το αδιαχώρητο από σταθμευμένα αεροπλάνα στο «Λος Ροντέος», ενώ την ίδια στιγμή μία μεγάλης έκτασης πυκνή ομίχλη κάλυψε το αεροδρόμιο.
Ανάμεσα στα σταθμευμένα αεροπλάνα ήταν και τα δύο μοιραία Boeing 747. Της αμερικανικής εταιρείας Pan-Am, πτήση 1736 «Λος Άντζελες – Νέα Υόρκη – Γκραν Κανάρια» με 380 επιβάτες και 16μελές πλήρωμα και της ολλανδικής KLM που εκτελούσε την πτήση 4085 «Άμστερνταμ – Γκραν Κανάρια» με 234 επιβάτες και 14μελές πλήρωμα.
Η πυκνή ομίχλη και η αλυσίδα των λαθών
Η τρομοκρατική ενέργεια, η πυκνή ομίχλη, οι μόλις δύο ελεγκτές εναερίου κυκλοφορίας σε ένα μικρό αεροδρόμια συνθέτουν το παζλ της καταστροφής και του πολύνεκρου δυστυχήματος. Την ημέρα της τραγωδίας είχαν υπηρεσία μόνο δύο ελεγκτές, οι οποίοι υπό φυσιολογικές συνθήκες θα ήταν αρκετοί, ωστόσο με τα έκτακτα γεγονότα αποδείχθηκαν λίγοι για να διαχειριστούν την κατάσταση με τα πολλά και μεγάλα αεροσκάφη που κατέφθαναν εκτάκτως στο Λος Ροντέος.
Η μία από τις δύο μοιραίες πτήσεις, της KLM προσγειώνεται στο Λος Ροντέος και περιμένει να ανοίξει ξανά το αεροδρόμιο της Λας Πάλμας. Ο κυβερνήτης όσο περνάει η ώρα αρχίζει να αγχώνεται και επικοινωνεί με τα κεντρικά της εταιρείας στο Άμστερνταμ, για να εξακριβώσει πόσος χρόνος απομένει ακόμη μέχρι να συμπληρωθεί το ανώτατο όριο έως το οποίο μπορεί το πλήρωμα να παραμείνει σε υπηρεσία. Γνωρίζει πως θα βρεθεί αντιμέτωπος με ποινική δίωξη αν ξεπεράσει το όριο, αλλιώς θα πρέπει η πτήση να καθηλωθεί στην Τενερίφη και η εταιρεία να επιβαρυνθεί με φιλοξενία των 248 ατόμων (πλήρωμα κι επιβάτες).
Η μοιραία καθυστέρηση για ανεφοδιασμό
Περιμένοντας την άρση του απαγορευτικού αποφασίζει να προχωρήσει σε ανεφοδιασμό καυσίμων, αντί να το κάνει στη Λας Πάλμας, όπως ήταν προγραμματισμένο. Εκεί ξεκινάει και η σειρά των λαθών γιατί αν δεν είχε προχωρήσει στον ανεφοδιασμό το αεροσκάφος του θα ήταν ελαφρύτερο και όχι μία κινητή βόμβα γεμάτη καύσιμα. Μάλιστα θα είχε κερδίσει χρόνο και θα είχε προλάβει να απογειωθεί πριν φτάσει η ομίχλη και καλύψει το αεροδρόμιο.
Η εντολή για τροχοδρόμηση
Μόλις είχε ολοκληρωθεί ο ανεφοδιασμός του Boeing της KLM οι ελεγκτές του αεροδρομίου δίνουν στο ολλανδικό Boeing οδηγία να κατευθυνθεί στο τέλος του ενεργού διαδρόμου και να τροχοδρομήσει μέχρι το άλλο άκρο. Στη συνέχεια θα πραγματοποιούσε αναστροφή και θα περίμενε εντολή για να απογειωθεί. Υπενθυμίζεται πως τα αεροσκάφη που παίρνουν σειρά για απογείωση δεν κινούνται στον κεντρικό διάδρομο, αλλά σε έναν εσωτερικό διάδρομο. Ωστόσο ο εσωτερικός διάδρομος ήταν γεμάτος αεροσκάφη και ήταν αδύνατη η κίνηση εκεί.
Ετσι την ίδια οδηγία έλαβε και το πλήρωμα της Pan Am 1736 λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, θα έπρεπε ωστόσο να ελευθερώσει το διάδρομο στην έξοδο 3.
Κακά αγγλικά, ασυνεννοησία σε πιλοτήρια και ασυρμάτους
Και ενώ η ορατότητα χειροτερεύει, τα φώτα εδάφους που σηματοδοτούν την κεντρική γραμμή του διαδρόμου είναι εκτός λειτουργίας. Κυβερνήτης και συγκυβερνήτης της Pan Am βρίσκονται στα 12 μέτρα πάνω από το έδαφος και δεν μπορούν να διακρίνουν καλά τις εξόδους στα αριστερά τους. Την ίδια στιγμή δεν είναι βέβαιοι αν οι ελεγκτές τους είπαν την έξοδο 3 εξαιτίας της «ισπανοαγγλικής» προφοράς. Και τα λάθη δεν έχουν τέλος, αφού μόλις το Boeing της Pan Am φτάνει στην έξοδο 3 οι πιλότοι διαπιστώνουν πως απαιτεί μια πολύ δύσκολη μανούβρα, σχεδόν αδύνατη για ένα αεροπλάνο με το μέγεθος του Boeing 747. Ετσι κοιτούν το χάρτη του αεροδρομίου και διαπιστώνουν πως η έξοδος 4 απαιτεί μια πολύ πιο εύκολη στροφή και εικάζουν ότι αυτήν εννοούσε ο ελεγκτής.
Η βιασύνη του Ολλανδού πιλότου και λάθος συνεννοήσεις
Την ίδια στιγμή το Boeing της KLM έχει πραγματοποιήσει την αναστροφή και ο πιλότος βιάζεται να απογειωθεί. Μάλιστα ζητάει από τον συγκυβερνήτη να λάβει άδεια από τον πύργο ελέγχου για την απογείωση. Οσοι ώρα ο συγκυβερνήτης λαμβάνει οδηγίες ο πιλότος ανεβάζει στροφές στους κινητήρες του αεροπλάνου και ανακοινώνει: «Φεύγουμε». Κάτι όμως που άκουσε μόνο το πλήρωμα και όχι ο πύργος ελέγχου ή το αεροσκάφος της Pan Am που βρίσκεται ακόμα στο διάδρομο λίγο μπροστά από το Boeing της KLM. Παρόλα αυτά ο συγκυβερνήτης ανακοινώνει στον πύργο ότι ξεκινά η απογείωση: «We are now at take off!» Ωστόσο ο ελεγκτής σαστίζει και νομίζει ότι άκουσε «at take off position», ότι είναι σε θέση για απογείωση και απαντάει «ΟΚ… μείνετε έτοιμοι για την απογείωση. Θα σας καλέσω».
Ομως στο πιλοτήριο της KLM άκουσαν μόνο το «ΟΚ» και ξεκινούν τη διαδικασία απογείωσης. Την ίδια στιγμή το πλήρωμα της Pan Am φωνάζει «Όχι, εεε.. βρισκόμαστε ακόμη στον κύριο διάδρομο», ωστόσο η φράση συμπίπτει με την εντολή του πύργου προς την KLM: «μείνετε έτοιμοι για την απογείωση. Θα σας καλέσω», με συνέπεια να μην ακουστεί η Pan Am ούτε στον πύργο ελέγχου, ούτε στην KLM.
Και εκεί ξεκινάει η αρχή του τέλους ο πύργος ζητάει από την Pan Am να αναφέρει μόλις βγει από τον διάδρομο. Τη συνομιλία την ακούει ο μηχανικός της KLM και λέει στον πιλότο «δεν έχει βγει από το διάδρομο λοιπόν αυτός της Pan Am;». Ο πιλότος όμως δεν ακούει καλά και απαντάει «ναι (έχει βγει)».
Στο πιλοτήριο της Pan Am εκείνη τη στιγμή σχολιάζουν τον πιλότο της KLM
«Ας τσακιστούμε να φύγουμε από δω…»
«Είναι αγχωμένος…»
«Ναι, αφού μας κράτησε εδώ πέρα για μιάμιση ώρα, ο μ…»
«Τώρα βιάζεται…»
Ξαφνικά, μέσα από την ομίχλη, προβάλλουν τα φώτα του ολλανδικού 747, όλο και πιο φωτεινά.
«Να ’τος, έρχεται ο μ…»
«Βγες έξω! Βγες έξω! Βγες έξω!»
Ο πιλότος κάνει προσπαθεί να στρίψει αριστερά το Boeing, βγάζοντας το στο γρασίδι, ενώ ο κυβερνήτης της KLM προσπαθεί με μία απεγνωσμένη κίνηση να απογειωθεί νωρίτερα. Το ρύγχος του αεροπλάνου σηκώνεται, ωστόσο δεν είναι αρκετή η ώθηση και η ουρά του Boeing σέρνεται στο διάδρομο. Οι κινητήρες του ξηλώνουν την οροφή του αμερικανικού 747. Τα δύο αεροπλάνα μετά τη σύγκρουση αναφλέγονται. Από τους 248 επιβάτες της πτήσης 4805 δεν διασώζεται κανείς, ενώ από το 747 της Pan Am επιζούν τελικά 61 άνθρωποι σε σύνολο 396. Μόλις είχε σημειωθεί η μεγαλύτερη αεροπορική τραγωδία. Όλοι οι επιβάτες της πτήσης της KLM θα χάσουν την ζωή τους. Σε εκείνη την Pan Am, οι απώλειες θα φτάσουν τους 326 επιβάτες και τα 9 μέλη πληρώματος. Συνολικά, από το συμβάν, που παραμένει το πιο πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα στην ιστορία, έχασαν την ζωή τους 583 άνθρωποι. Οι επιζώντες ήταν μόλις 61.
Ο διάλογος του Πύργου Ελέγχου με την πτήση της PanAm
17 :01 :57 (PanAm first officer) – Tenerife the Clipper one seven three six. 17 :02 :01 (Tenerife control tower) – Clipper one seven three six Tenerife. 17 :02 :03 (PanAm first officer) – Ah. We were instructed to contact you and also to taxi down the runway, is that correct?
17 :02 :08 (Tenerife control tower) – Affirmative, taxi into the runway and -ah leave the runway third, third to your left.
17 :02 :16 (PanAm first officer) – Third to the left, OK.
Το πλήρωμα δεν κατάλαβε καταλάβει τις οδηγίες.
17 :02 :18 (Mecanician) – Third he said? 17 :02 :19 (Captain) – Three? 17 :02 :21 (Tenerife control tower) – -ird one to your left.
17 :02 :22 (Captain) – I think he said first.
17 :02 :26 (First officer) – I’ll ask him again.
17 :02 :32 (First officer) – Left turn.
17 :02 :33 (Captain) – I don’t think they have take-off minimums anywhere right now.
17 :02 :39 (Captain) – What really happened over there today?
17 :02 :41 (PanAm employee) – They put a bomb (in) the terminal, Sir, right where the check-in counters are.
17 :02 :46 (Captain) – Well we asked them if we could hold and -uh- I guess you got the word, we landed here.
Η επικοινωνία του Πύργου ελέγχου με το πλήρωμα της KLM
17 :02 :50 (Tenerife control tower to KLM 747) – KLM four eight zero five how many taxiway -ah- did you pass?
17 :02 :55 (KLM 4805) – I think we just passed charlie four (fourth one) now.
17 :02 :59 (Tenerife control tower) – O.K. … at the end of the runway make one eighty and report -ah- ready -ah- for ATC clearance.
17 :03 :48 (Tenerife control tower) – …er seven one three six report leaving the runway.
17 :04 :59 (Tenerife control tower) – -m eight seven zero five and clipper one seven … three six, for your information, the centre line lighting is out of service.
Το αεροσκάφος της PanAm μόλις είχε προσπεράσει την τρίτη έξοδο,
17 :05 :45 (First officer to the control tower) – Uh, the KLM … four eight zero five is now ready for take-off … uh and we’re waiting for our ATC clearance.
17 :05 :53 (Tenerife control tower) – KLM eight seven zero five uh you are cleared to the Papa Beacon climb to and maintain flight level nine zero right turn after take-off proceed with heading zero four zero until intercepting the three two five radial from Las Palmas VOR.
17 :06 :09 (KLM first officer) – Ah roger, sir, we’re cleared to the Papa Beacon flight level nine zero, right turn out zero four zero until intercepting the three two five and we’re now (at take-off ??).
17 :06 :13 (Captain) : We gaan. (We’re going)
17 :06 :19 (Tenerife control tower) : OK
Ο πιλότος της PanAm μιλούσε ταυτόχρονα
17 :06 :19 (PanAm first officer) : No .. eh
Φωτογραφίες: Associated Press
