Η επίτευξη της χρυσής τομής στην αντιμετώπιση της υγειονομικής και της οικονομικής κρίσης, δηλαδή της επανεκκίνησης της οικονομίας, επιλέγοντας τις κατάλληλες στρατηγικές για την ταχεία επαναλειτουργία των επιχειρήσεων, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τους κινδύνους για τη Δημόσια Υγεία αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση της τρέχουσας περιόδου, όπως αναφέρει η Alpha Bank στο τελευταίο δελτίο οικονομικών εξελίξεων της τράπεζας.
Όπως αναφέρει η Alpha Bank, η ελληνική κυβέρνηση προχωρεί σταδιακά σε επαναλειτουργία κλάδων, λαμβάνοντας υπόψιν ποιοι κλάδοι είναι λιγότερο πιθανό να συντελέσουν στην εξάπλωση του ιού, καθώς και τη σημασία τους στην οικονομική μεγέθυνση και ευημερία.
Ήδη επαναλειτουργεί το λιανικό εμπόριο, στο οποίο δραστηριοποιούνται κυρίως πολύ μικρές επιχειρήσεις, και αναγνωρίζεται η επείγουσα ανάγκη επιστροφής τους στην παραγωγική δραστηριότητα, ώστε να διασφαλισθεί η επιχειρηματική τους βιωσιμότητα. Επιπλέον, οι κλάδοι των καταλυμάτων και της εστίασης ανακοινώθηκε ότι ξεκινούν νωρίτερα από ότι αρχικώς αναμενόταν. Συγκεκριμένα, οι υπηρεσίες εστίασης επαναλειτουργούν από τις 25.5.20, τα ξενοδοχεία δωδεκάμηνης λειτουργίας στις 1.6.20 και τα υπόλοιπα καταλύματα από τις 15.6.20. Την ίδια ημερομηνία, δηλαδή στις 15.6.20 ξεκινούν ορισμένες πτήσεις από και προς το αεροδρόμιο “Ελευθέριος Βενιζέλος” (η λίστα χωρών θα προσδιοριστεί με βάση το επιδημιολογικό τους προφίλ), ενώ στις 1.7.20 και προς τα υπόλοιπα αεροδρόμια της χώρας.
Παρά την επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας, η οποία είναι σε εξέλιξη, η παύση της παραγωγικής δραστηριότητας στο δεύτερο τρίμηνο του 2020, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και παγκοσμίως, αναμένεται να έχει ισχυρό, αρνητικό αντίκτυπο σχεδόν σε όλους τους κλάδους, συρρικνώνοντας σημαντικά την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία τους και κατά συνέπεια μειώνοντας την απασχόληση.
Η μεγαλύτερη ζημία, ως ποσοστό της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) του εκάστοτε κλάδου, προβλέπεται να σημειωθεί στους κλάδους λιανικού εμπορίου, μεταφορών, καταλυμάτων και εστίασης (-60%). Έπονται οι κλάδοι των κατασκευών, της μεταποίησης και της βιομηχανίας (εξαιρουμένων των κατασκευών και της μεταποίησης), με σχετικά μεγάλη απώλεια προστιθέμενης αξίας, περίπου κατά 40%. Το μικρότερο πλήγμα, αναμένεται να υποστούν οι χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, η ενημέρωση και επικοινωνία και ο αγροτικός κλάδος.
Επισημαίνεται, ότι η συγκεκριμένη, κλαδική ανάλυση είναι ενδεικτική και βασίζεται σε στοιχεία έρευνας που διεξήχθη από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η συνολική αρχική ζημία, σε όρους ΑΠΑ, υπολογίζεται περίπου σε 30% κατά τη διάρκεια του lockdown (δεν είναι η ίδια για όλες τις χώρες). Τέλος, σύμφωνα με τις παραδοχές των σεναρίων της εν λόγω μελέτης, η οριακή, αρνητική επίδραση για κάθε επιπλέον μήνα lockdown, στο ετήσιο επίπεδο του ΑΕΠ κυμαίνεται αρχικά, μεταξύ 2% και 2,5%.
Πως αποτυπώνεται το υφεσιακό shock στην απασχόληση με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία;
Tο ισοζύγιο ροών απασχόλησης παρουσιάζει εποχικότητα, καθώς είναι έντονα θετικό κάθε Απρίλιο και αρνητικό, αντίστοιχα, τον Οκτώβριο. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην άνοδο των εποχικών προσλήψεων και εν συνεχεία των αποχωρήσεων, κατά την έναρξη και λήξη της τουριστικής περιόδου. Τον φετινό Απρίλιο το ισοζύγιο ροών απασχόλησης ανήλθε μόλις σε 7,2 χιλ. συμβάσεις, ενώ τον Μάρτιο ήταν αρνητικό κατά 41,9 χιλ. Συνεπώς παρεκκλίνει σε μεγάλο βαθμό, όπως φαίνεται γραφικά, από το εποχικό πρότυπο του παρελθόντος. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στη μείωση των προσλήψεων, καθώς, η ρήτρα διατήρησης θέσεων εργασίας, προκειμένου να επωφεληθούν οι επιχειρήσεις από το πακέτο στήριξης που ανακοίνωσε η Ελληνική Κυβέρνηση, συγκράτησε τις αποχωρήσεις. Όπως αναφέρει σχετική ανακοίνωση του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, η πανδημία επηρέασε δυσμενώς το ισοζύγιο ροών μισθωτής απασχόλησης, ακυρώνοντας οποιεσδήποτε προσλήψεις κατά τους τελευταίους δύο μήνες και ιδίως τις προγραμματισμένες εποχικές προσλήψεις στον τομέα των καταλυμάτων και της εστίασης.
Η εξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζεται και στις επιχειρηματικές προσδοκίες για την απασχόληση το προσεχές διάστημα, οι οποίες σημείωσαν πτώση τον Απρίλιο ενώ βρίσκονταν σε έντονα ανοδική τροχιά μέχρι και το τέλος του 2019. Αν και η επίδοση της Ελλάδας στον εν λόγω δείκτη ήταν τον Απρίλιο η υψηλότερη μεταξύ των χωρών της ΕΕ-27 (βλ. Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 12.5.2020), η επιδείνωσή του στο επόμενο χρονικό διάστημα, καθώς και η εξέλιξη του επιπέδου ανεργίας, θα καθοριστούν σε σημαντικό βαθμό από τις επιδόσεις του τουριστικού κλάδου. Σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (European Economic Forecast, Spring 2020) συνολικά 160 χιλ. θέσεις εργασίας ενδέχεται να απωλεσθούν εντός του 2020 λόγω της πανδημικής κρίσης, με το ποσοστό ανεργίας να ανέρχεται στο 19,9%, από 17,3% το 2019.
Ειδικότερα για τον κλάδο του τουρισμού, η Κυβέρνηση ανακοίνωσε μέτρα στήριξης της εποχικής απασχόλησης, όπως τη χορήγηση επιδόματος ανεργίας για περίπου 120.000 εποχικά ανέργους έως τον Σεπτέμβριο, ενώ παρατείνεται και η καταβολή της αποζημίωσης ειδικού σκοπού για όσους εργαζόμενους βρίσκονται σε καθεστώς αναστολής σύμβασης εργασίας. Μέσω της καταβολής των ανωτέρω πρόσθετων επιδομάτων, αποκαθίσταται εν μέρει η απώλεια εισοδήματός τους και άρα δεν ακυρώνεται σε μεγάλο βαθμό το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην οικονομία.
Το ιδιαίτερο αυτό χαρακτηριστικό της υψηλής εποχικής ανεργίας φαίνεται πως έχει ληφθεί υπόψη και στις προβλέψεις της ΕΕ. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα αναμένεται να σημειώσει την υψηλότερη υφεσιακή διαταραχή το 2020, η ανεργία στη διετία θα σημειώσει πτώση, ενώ στις υπόλοιπες χώρες αντίστοιχα θα αυξηθεί, καθώς θεωρείται ότι η ανάκαμψη το 2021 θα αμβλύνει σε σημαντικό βαθμό την εποχική ανεργία.
Σχεδόν σε όλες τις χώρες -ανεξάρτητα από το βαθμό ζημίας που υπέστησαν κατά τη διάρκεια του lockdown- προβλέπεται ότι θα αυξηθεί το ποσοστό ανεργίας το 2021 σε σχέση με το 2019. Η αύξηση αναμένεται να κυμανθεί από 2,9 π.μ. (Ισπανία) έως και 0,3 π.μ. (Γερμανία). Εξαίρεση, μεταξύ των συγκεκριμένων χωρών, αποτελεί η Ελλάδα, καθώς όπως αναφέρθηκε ανωτέρω , το ποσοστό ανεργίας από 17,3% το 2019 θα ανέλθει σε 19,9% το 2020, εξαιτίας του μεγάλου αλλά προσωρινού shock, ενώ θα υποχωρήσει σε 16,8% το 2021, εξέλιξη που μεταφράζεται σε σωρευτική αποκλιμάκωση του ποσοστού ανεργίας κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ 2019 και 2021.
Το “παράδοξο” της ελληνικής περίπτωσης
Το “παράδοξο” λοιπόν της ελληνικής περίπτωσης (αναμένεται να καταγράψει τη μεγαλύτερη οικονομική συρρίκνωση το 2020 μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έπειτα να σημειώσει μερική ανάκαμψη το 2021, ενώ το ποσοστό ανεργίας αυξάνεται συγκριτικά λιγότερο το 2020 και μειώνεται το 2021 σε σχέση με το 2019) μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι η αύξηση της ανεργίας αφορά κυρίως σε εποχιακές θέσεις εργασίας (τουρισμός και εστίαση), εκτιμάται ότι θα είναι προσωρινή και θα “εξαντληθεί” εντός του τρίτου τριμήνου του 2020. Τα μέτρα στήριξης της Ελληνικής Κυβέρνησης, επικουρικά με το πρόγραμμα στήριξης SURE (βλ. Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της 13.4.2020) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αναμένεται να απορροφήσουν το αρχικό shock στην αγορά εργασίας, λειτουργώντας ως δίχτυ ασφαλείας για τους απασχολούμενους στους πληγέντες κλάδους και να οδηγήσουν τελικά σε αποκλιμάκωση του ποσοστού ανεργίας το 2021.
Ειδικά για τον κλάδο του τουρισμού αναμένεται η μεγαλύτερη καταγραφή εποχικά ανέργων, αφού σύμφωνα με τις πρόσφατες εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Τουρισμού (European Travel Commission, Quarterly Report Q1 2020,), για τη χώρα μας αναμένονται 11 εκατ. λιγότεροι επισκέπτες από το εξωτερικό σε σχέση με το 2019, δηλαδή ετήσια μείωση κατά 35%. Ανάλογες είναι οι αρχικές εκτιμήσεις του Υπουργείου Τουρισμού, οι οποίες κάνουν λόγο για υποχώρηση των τουριστικών εισπράξεων κατά 55% σε σχέση με πέρυσι (εκτίμηση 2020: €8 δισ., 2019: €18 δισ.).
Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε σταδιακά, από τις αρχές Μαρτίου, ένα πακέτο στήριξης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, με σκοπό την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών της πανδημίας, το οποίο ανέρχεται -σύμφωνα με το Πρόγραμμα Σταθερότητας 2020 – σε Ευρώ 11,6 δισ. (μετά τις επιστροφές φόρων και ασφαλιστικών εισφορών). Το εν λόγω πακέτο περιλαμβάνει αφενός άμεσες παροχές, ενισχύσεις ή/και χρηματοδότηση προς εργαζομένους και επιχειρήσεις (δαπάνες κρατικού προϋπολογισμού) και αφετέρου αναβολές, εκπτώσεις ή κατάργηση πληρωμών (απώλεια εσόδων κρατικού προϋπολογισμού), το κόστος των οποίων, για τον Κρατικό Προϋπολογισμό, υπολογίζεται σε 5,4% του ΑΕΠ.
Οι δαπάνες περιλαμβάνουν την αποζημίωση ειδικού σκοπού προς τον ιδιωτικό τομέα (εργαζόμενοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, ατομικές επιχειρήσεις, επιστημονικά επαγγέλματα), την κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών και του Δώρου Πάσχα για τους εργαζόμενους που θα λάβουν την αποζημίωση αυτή, την παράταση των επιδομάτων ανεργίας, την ειδική παροχή των Ευρώ 400 σε μακροχρόνια ανέργους, καθώς και ειδικές δαπάνες, όπως η ενίσχυση του συστήματος Υγείας, η στήριξη του πρωτογενούς τομέα, οι αποζημιώσεις των γονέων που έκαναν χρήση της άδειας ειδικού σκοπού κ.λπ. Ο κρατικός προϋπολογισμός αναμένεται να επιβαρυνθεί από τις ανωτέρω δαπάνες κατά 2,7% του ΑΕΠ(1) το τρέχον έτος. Επιπλέον, το κόστος στήριξης των επιχειρήσεων, μέσω της κάλυψης των τόκων των ενήμερων δανείων και του σχήματος της επιστρεπτέας προκαταβολής ανέρχεται σε 1,6% του ΑΕΠ.
Από την άλλη πλευρά, η απώλεια εσόδων των Κρατικού Προϋπολογισμού, λόγω της αναβολής πληρωμών φορολογικών υποχρεώσεων (συμπ. ΦΠΑ), ασφαλιστικών εισφορών καθώς και οι εκπτώσεις για τις πληρωμές που πραγματοποιήθηκαν έγκαιρα, αναμένεται να ανέλθουν σε 1,1% του ΑΕΠ το 2020.
Τέλος, η παροχή εγγυήσεων από την Ελληνική Τράπεζα Επενδύσεων, για τη χρηματοδότηση κεφαλαίων κίνησης, κυρίως μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η οποία θα υποστηριχθεί από ανακατανομή κεφαλαίων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, ισούται με Ευρώ 2 δισ. ή 1,1% του ΑΕΠ.
Επιπλέον, αυτήν την εβδομάδα, η Ελληνική Κυβέρνηση ανακοίνωσε μία νέα δέσμη μέτρων, με σκοπό την επαναλειτουργία των επιχειρήσεων και την περαιτέρω στήριξη των κλάδων που εξακολουθούν να πλήττονται σημαντικά λόγω της πανδημίας. Συγκεκριμένα:
Φορολογικά μέτρα
⦁ Μείωση του ΦΠΑ στις μεταφορές, στα εισιτήρια κινηματογράφων, στον καφέ και τα μη αλκοολούχα ποτά (στο 13% από 24%), καθώς και στα τουριστικά πακέτα (από το 80/20 στο 90/10). Οι μειώσεις αυτές θα ισχύσουν για τη φετινή τουριστική περίοδο, δηλαδή από την 1η Ιουνίου έως την 31η Οκτωβρίου.
⦁ Μείωση του συντελεστή προκαταβολής φόρου για τις επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες, για την οποία θα γίνουν νέες ανακοινώσεις.
⦁ Συμψηφισμός του φόρου ιδιοκτητών ακινήτων, που εισπράττουν ενοίκια για τα οποία ισχύει η έκπτωση του 40%, με φορολογικές υποχρεώσεις, ξεκινώντας από τον Ιούλιο.
Στήριξη της απασχόλησης:
⦁ Θεσπίζεται νέος μηχανισμός ενίσχυσης της απασχόλησης για την περίοδο Ιουνίου-Σεπτεμβρίου, με το όνομα “Συν-εργασία”. Στο πρόγραμμα δύναται να ενταχθούν επιχειρήσεις με πτώση τζίρου άνω του 20% (ανεξαρτήτως ΚΑΔ) και οι υφιστάμενοι εργαζόμενοί τους πλήρους απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένων και των εποχικών. O χρόνος εργασίας των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης δύναται να περιοριστεί έως και 50%, ωστόσο, οι ασφαλιστικές εισφορές τους θα καλυφθούν εξ ολοκλήρου από τον εργοδότη, ενώ το κράτος θα αναπληρώσει το 60% της απώλειας των αποδοχών, δηλαδή για τον χρόνο που ο εργαζόμενος δεν θα εργάζεται. Σε κάθε περίπτωση οι απολαβές του εργαζόμενου δεν μπορεί να είναι χαμηλότερες από τον κατώτατο μισθό, ενώ δεν επιτρέπεται η καταγγελία της σύμβασής του.
⦁ Επεκτείνονται τα επιδόματα ανεργίας που λήγουν τον μήνα Μάιο, κατά δύο μήνες.
Ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων:
⦁ Έχουν σχεδιαστεί και τίθενται σε εφαρμογή νέα χρηματοδοτικά εργαλεία συνολικού ύψους Ευρώ 1,9 δισ. που αναμένεται να κινητοποιήσουν συνολικά Ευρώ 5 δισ. (ΤΕΠΙΧ ΙΙ, κ.λπ.).
⦁ Παράλληλα, ξεκινούν στρατηγικά επενδυτικά έργα (Αναπτυξιακός Νόμος, Έργα ΣΔΙΤ, στρατηγικές επενδύσεις).
Στήριξη Κλάδων (εστίαση, τουρισμός, μεταφορές, πολιτισμός, αθλητισμός):
⦁ Παρατείνεται η δυνατότητα αναστολής σύμβασης εργασίας και η καταβολή αποζημίωσης ειδικού σκοπού, καθώς και η έκπτωση ενοικίου 40%.
Τέλος, ανακοινώθηκε πρόγραμμα επιδότησης δόσεων στεγαστικών δανείων που έχουν υποθήκη την πρώτη κατοικία, το οποίο θα ισχύσει για ορισμένο χρονικό διάστημα.
Συμπεριλαμβανομένων των νέων μέτρων το συνολικό κόστος διαμορφώνεται σε Ευρώ 14,5 δισ., ενώ η προστιθέμενη αξία τους σε Ευρώ 20 δισ. Με την αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων το επόμενο διάστημα (SURE, αξιοποίηση εγγυοδοτικών εργαλείων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης), το συνολικό κόστος των μέτρων εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε Ευρώ 24 δισ.
