Την εβδομάδα που διανύουμε (11 – 14 Οκτωβρίου) διεξάγεται στις Βρυξέλλες η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Περιφερειών και Πόλεων (#EURegionsWeek), η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη ετήσια εκδήλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αφιερωμένη αποκλειστικά στην ευρωπαϊκή πολιτική συνοχής.
Τα ζητήματα των πόλεων και των περιφερειών μας μπαίνουν στο επίκεντρο της συζήτησης πολιτικών, εμπειρογνωμόνων, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, επιχειρήσεων αλλά και της ακαδημαϊκής κοινότητας με σκοπό την προώθηση συλλογικών βελτιωτικών πολιτικών και λύσεων. Δημιουργείται έτσι ένα «μελίσσι γνώσης και ανταλλαγής καλών πρακτικών» για την καθημερινότητα που βιώνουν στις πόλεις και τις περιφέρειες τους εκατομμύρια ευρωπαίες και ευρωπαίοι. Μια καθημερινότητα που τα τελευταία χρόνια βάλλεται από την λεγόμενη τριπλή κρίση (υγειονομική-οικονομική-περιβαλλοντική). Η συνάντηση αυτή έχει καίριο πρόταγμα την άμβλυνση των ανισοτήτων ώστε η απάντηση της Ευρώπης στην κρίση να είναι συλλογική, βιώσιμη και συμπεριληπτική.
Πράγματι η υγειονομική κρίση που προκλήθηκε από τον COVID19 ανέδειξε ότι οι κοινωνικοοικονομικές συνέπειες της είναι άνισες εντός των χωρών. Ορισμένες περιοχές έχουν υποφέρει περισσότερο από το υγειονομικό κόστος της πανδημίας από άλλες, ενώ ταυτόχρονα, οι περιορισμοί στις μετακινήσεις (lockdown) επηρέασαν διαφορετικά περιοχές και πόλεις, όπως για παράδειγμα τα ελληνικά νησιά με τον τουρισμό ως κύρια οικονομική δραστηριότητα να πλήττεται καίρια. Παράλληλα, υπήρξε διαφορετική προσαρμογή από τις πόλεις μας και στα μέτρα που επέβαλαν οι κυβερνήσεις για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μαζική στροφή προς την εξ αποστάσεως εργασία, όπου οι μεγάλες πόλεις και οι πρωτεύουσες ήταν γενικά πιο έτοιμες να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ψηφιοποίησης. Από την άλλη πλευρά, πολλές αγροτικές περιοχές εξακολουθούν να υφίστανται ελλείψεις πρόσβασης σε ευρυζωνικές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας, χαμηλότερο μερίδιο θέσεων εργασίας που επιδέχονται εξ αποστάσεως εργασία και χαμηλότερη αντίστοιχη εκπαίδευση του εργατικού τους δυναμικού.
Παράλληλα, οι πόλεις και οι περιφέρειες μας βρίσκονται στο επίκεντρο της κλιματικής κρίσης. Η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας έχει αυξήσει τον αριθμό ακραίων καιρικών φαινομένων στις οποίες αυτές βρίσκονται εκτεθειμένες όπως πλημμύρες, ξηρασίες και καταιγίδες. Ταυτόχρονα, οι πόλεις συμβάλλουν σημαντικά στην κλιματική αλλαγή, καθώς οι αστικές δραστηριότητες αποτελούν σημαντική πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι οι πόλεις είναι υπεύθυνες για το 75 % περίπου των παγκόσμιων εκπομπών CO2, με τις μεταφορές και τα κτίρια να συνεισφέρουν περισσότερο στην ρύπανση. Από την άλλη οι πόλεις βιώνουν και τις χειρότερες επιπτώσεις τις κλιματικής κρίσης, όπως το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, όπου τα κτίρια εγκλωβίζουν τα θερμικά κύματα με αποτέλεσμα οι πόλεις να διατηρούνται σημαντικά πιο ζεστές από τις γύρω αγροτικές περιοχές. Αυτό το φαινόμενο έγινε ιδιαίτερα αισθητό το φετινό καλοκαίρι, το οποίο ήταν το πιο ζεστό που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία Copernicus για την κλιματική αλλαγή (C3S).
«Στην αντιμετώπιση της πανδημίας η Ευρώπη έδειξε ότι μπορεί να αντιδράσει καίρια, συντονισμένα και αποτελεσματικά»
Δίπλα στις παραπάνω προκλήσεις οι πόλεις και οι περιφέρειες μας έχουν να αντιμετωπίσουν τα ζητήματα που δημιουργούνται από την γήρανση του πληθυσμού (20,3 % του πληθυσμού της ΕΕ-27 είναι ηλικίας 65 ετών και άνω), από την περαιτέρω αστικοποίηση (62% του παγκόσμιου πληθυσμού το 2036), από την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, τις εισοδηματικές ανισότητες, την ψηφιοποίηση κ.α. Το καλό είναι ότι η ΕΕ συζητά και ορισμένες φορές λύνει πολλά από τα προβλήματα σε συλλογικό επίπεδο. Προς αυτό το σκοπό έχουν δημιουργηθεί και κατευθύνονται πόροι από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Ακόμη και στην αντιμετώπιση της πανδημίας η Ευρώπη έδειξε ότι μπορεί να αντιδράσει καίρια, συντονισμένα και αποτελεσματικά, αναλαμβάνοντας μια επείγουσα και πρωτοφανή δράση για να προστατέψει ανθρώπινες ζωές και μέσα βιοπορισμού. Πιο συγκεκριμένα η δράση επεκτάθηκε από τη διάθεση όλων των κονδυλίων της ΕΕ και τη χρήση της ευελιξίας του δημοσιονομικού πλαισίου και των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, έως και τη δημιουργία αποθέματος ιατρικού εξοπλισμού.
Ωστόσο, η πανδημία ενέτεινε την ανάγκη να επιταχύνει και να ηγηθεί η ΕΕ της διττής πράσινης και ψηφιακής μετάβασης ούτως ώστε να καταστήσει τις κοινωνίες και τις οικονομίες της περισσότερο ανθεκτικές. Προς αυτό το σκοπό δημιουργήθηκε και συμφωνήθηκε το σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΝextGenerationEU) με πόρους 800 δισ. ευρώ το οποίο σε συνδυασμό με το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027 ύψους 1,2 τρισ. ευρώ δημιουργούν πρόσθετες δυνατότητες αναπτυξιακής προοπτικής και μια παρακαταθήκη για το μέλλον της ευρωπαϊκής συνοχής.
«Συντονισμένη προσέγγιση και αλληλέγγυα δράση για να επιτευχθούν θετικοί στόχοι για μια βιώσιμη ανάκαμψη»
Στα πλαίσια λοιπόν της Εβδομάδας Περιφερειών και Πόλεων (#EURegionsWeek) που διανύουμε, πέρα από τα μεγάλα προβλήματα αξίζει να αναλογιστούμε ότι μόνο με συντονισμένη προσέγγιση και αλληλέγγυα δράση σε διεθνές, εθνικό και τοπικό επίπεδο, μπορεί να επιτευχθούν θετικοί στόχοι για μια βιώσιμη ανάκαμψη. Είναι συνεπώς απαραίτητο να γίνουν οι πόλεις και οι περιφέρειες μας αναπόσπαστο μέρος της λύσης για την καταπολέμηση της τριπλής κρίσης και άμβλυνσης των ανισοτήτων. Κατευθύνοντας τους διαθέσιμους πόρους σε μια δίκαιη και ανθρωποκεντρική ανάπτυξη με σκοπό να χτίσουμε περισσότερο δίκαιες, βιώσιμες, χαρούμενες και χωρίς αποκλεισμούς κοινότητες.
* Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, Συντονιστής της Ευρωομάδας της Αριστεράς (Τhe Left) στην Επιτροπή Προϋπολογισμών (BUDG) και σκιώδης εισηγητής για το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, το Ταμείο Ανάκαμψης και τον Προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2021και το 2022.