To ημερολόγιο δείχνει 10 ∆εκεµβρίου 1893. Η έδρα της εθνικής αντιπροσωπείας στεγάζεται σε ένα νεοκλασικό της Παλαιάς Βουλής στην οδό Σταδίου. Η έβδομη κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη, που είχε ορκιστεί στις 30 Οκτωβρίου, βρίσκεται αντιμέτωπη με το φάσμα της χρεοκοπίας.
γράφει η Μυρτώ Τζώρτζου
Χαρίλαος Τρικούπης: Ο ίδιος ανεβαίνει στο βήμα της Βουλής. Ενηµερώνει την Εθνοσυνέλευση ότι το κράτος περνάει τη χειρότερη περίοδο της ιστορίας του, καθώς αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. ∆εν µπορεί να αποπληρώσει τα δάνεια που έχει πάρει από το εξωτερικό, δεν έχει χρήµατα να καταβάλει τους µισθούς των δηµοσίων υπαλλήλων και έχει κηρύξει στάση πληρωµών. Δεν ήταν όμως αυτή η πρώτη, αλλά η τρίτη από τις συνολικά 7 πτωχεύσεις στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους. Και όσο για το περίφημο «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» δεν ειπώθηκε αυτολεξεί εκείνη την ημέρα.
Διάφορες μαρτυρίες (όπως η μαρτυρία του Ανδρέα Συγγρού στα «Απομνημονεύματά» του, που αναφέρει πως άκουσε εκείνη την ημέρα τον Τρικούπη να προφέρει τη φράση στην ομιλία του) αναφέρουν πως η φράση ελέχθη κανονικά από αυτόν, αλλά χωρίς να είναι ξεκάθαρο αν ειπώθηκε στη Βουλή ή εκτός αυτής.
Παρά την ασάφεια σχετικά με το αν η φράση ειπώθηκε πράγματι επίσημα στη Βουλή, καθώς δεν καταγράφεται στα πρακτικά, αλλά μόνο σε μαρτυρίες ή σε ανεπίσημη συζήτηση εντός ή εκτός αυτής, η διατύπωση αυτή υιοθετήθηκε γενικά από την πολιτική σκηνή. Μια παραλλαγή της φράσης θα χρησιμοποιήσει και ο Ελευθέριος Βενιζέλος τον Μάιο του 1932, ο οποίος είπε: «τελικώς επτωχεύσαμεν».
Αληθινή ή επινοημένη, η φράση του Χαρίλαου Τρικούπη θα συμβολίσει την αρχή του τέλους της πολιτικής του καριέρας. Οι εκλογές του 1895 θα εξελιχθούν σε πανωλεθρία για αυτόν, καθώς δεν κατορθώνει να εκλεγεί βουλευτής. Ο Τρικούπης αναχώρησε για Κάννες, όπου και πέθανε ένα χρόνο μετά.
Χαρίλαος Τρικούπης: Η ιστορία
Παρόλο που το 1878 τα χρέη της χώρας διευθετούνται και η χώρα ανοίγεται προς τις διεθνείς αγορές, σύντομα θα ακολουθήσει μια σειρά νέων δανειακών συμβάσεων. Έπειτα από 8 διαδοχικά εξωτερικά (και 5 εσωτερικά) δάνεια κατά την περίοδο 1879-1890 και, παρά το πρόγραμμα περικοπών και τα μέτρα λιτότητας που επιβάλλει ο Τρικούπης με την επανεκλογή του το 1892, η χρεοκοπία δεν θα αργήσει να έρθει.
Η κυβέρνησή του, η οποία είχε εκλεγεί τον Μάιο του 1892, παρουσιάστηκε στη Βουλή με ένα σκληρό πρόγραμμα περικοπών στις δημόσιες δαπάνες και με μέτρα αυστηρής λιτότητα (π.χ. έμμεσοι φόροι). Το γεγονός αυτό ήταν η αιτία ο Τύπος να τον αποκαλέσει «Φορομπήκτη», «Ξένο», «Άγγλο», «Εγγλέζικο Κεφάλι» και προσωνύμια της εποχής που τα εκμεταλλεύτηκαν φυσικά οι πολιτικοί του αντίπαλοι.
Αυτό στάθηκε και η αιτία να παραιτηθεί η κυβέρνηση Τρικούπη και η ελληνική Βουλή κηρύσσει χρεοστάσιο το 1893. Ως άμεσο απότοκο της κρατικής πτώχευσης, η Ελλάδα θα τεθεί υπό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο, ο οποίος επέβαλε μονοπώλιο στο οινόπνευμα, τα σπίρτα και άλλα αγαθά, με τις επιπτώσεις της πολιτικής του να διαρκούν ακόμα και μέχρι την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ.
Οι φορές που κηρύξαμε πτώχευση
- 1827: Πτώχευση, μετά τα δάνεια της επαναστατικής κυβέρνησης. (Στο τιμόνι της χώρας ήταν ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας)
- 1844: Πτώχευση, έπειτα από παύση πληρωμών του δανείου των Δυνάμεων του 1833 (Μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου, η χώρα μας κήρυξε στάση πληρωμών)
- 1893: Πτώχευση (Χαρίλαος Τρικούπης)
- 1922: Πτώχευση (η Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, με την εισροή 1,5 εκατομμυρίων προσφύγων στην Ελλάδα, ανάγκασε τις κυβερνήσεις να καταφύγουν σε δανεισμό για να αντιμετωπίσουν το οξύ πρόβλημα.
- 1932: Πτώχευση, μετά την παγκόσμια χρηματιστηριακή κρίση (Ελευθέριος Βενιζέλος)