Εφυγε από τη ζωή ο Χρήστος Σαρτζετάκης, σε ηλικία 93 ετών. Ο γεννηθείς στη Θεσσαλονίκη (6 Απριλίου 1929) ήταν ανώτατος δικαστικός και διετέλεσε Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας την περίοδο 1985-1990.
Ο Χρήστος Σαρτζετάκης νοσηλευόταν στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Λαϊκού Νοσοκομείου από τις αρχές Δεκεμβρίου λόγω οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας και τα ξημερώματα της Πέμπτης (3/2) κατέληξε.
Ο Χρήστος Σαρτζετάκης ήταν μια πολιτική μορφή ευρείας αποδοχής, που κέρδισε παγκόσμια καταξίωση όταν επιτέλεσε με παραδειγματική γενναιότητα το έργο του στην υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη, αν και δεχόταν αφόρητες πιέσεις από την κυβέρνηση Καραμανλή και την τότε ηγεσία της Δικαιοσύνης και των Σωμάτων Ασφαλείας. Ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, άσκησε τα καθήκοντά του με εξαιρετική προσήλωση στο Σύνταγμα, ιδιαίτερα κατά την ταραχώδη περίοδο 1989-1990, όταν οι εκλογικές αναμετρήσεις δεν έδωσαν απόλυτη πλειοψηφία σε κανένα κόμμα.
Ο Χρήστος Σαρτζετάκης έγινε γνωστός ως ανακριτής στην υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη. Διεξήγαγε την ανάκριση χωρίς να υποκύψει σε πολιτικές πιέσεις που δέχτηκε από την τότε πολιτική και δικαστική εξουσία. Η γενναία στάση του αποτυπώθηκε στην ταινία «Ζ» του Κώστα Γαβρά που έντυσε με τη μουσική του ο Μίκης Θεοδωράκης.
Το 1968 ο Χρήστος Σαρτζετάκης επί Χούντας, απολύθηκε από το δικαστικό σώμα και στη συνέχεια συνελήφθη δύο φορές, βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και φυλακίστηκε, χωρίς δίκη. Απολύθηκε από τις φυλακές της Χούντας μετά από διεθνή κατακραυγή το 1971. Με την πτώση της δικτατορίας αποκαταστάθηκε στην υπηρεσία του τον Σεπτέμβριο του 1974 με τον βαθμό του Εφέτη.
Το 1976 συμμετείχε στη σύνθεση του Συμβουλίου Εφετών η οποία απέρριψε το αίτημα της Γερμανίας για την έκδοση του Ρολφ Πόλε, καταζητούμενου για τρομοκρατική δράση, με το σκεπτικό ότι τα εγκλήματά του είναι πολιτικά και ως εκ τούτου η έκδοσή του απαγορεύεται από το ελληνικό Σύνταγμα. Ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου άσκησε πειθαρχική δίωξη κατά των τριών πλειοψηφησάντων δικαστών (Κ. Αλεξόπουλος, Σ. Βάλλας, Χ. Σαρτζετάκης) γι’ αυτή την απόφαση, γεγονός που θεωρήθηκε ανεπίτρεπτη παρέμβαση στη δικαστική ανεξαρτησία.[9]
Το 1981 προήχθη στον βαθμό του Προέδρου Εφετών και το 1982 στον βαθμό του Αρεοπαγίτη.
Κατά την προεδρική εκλογή του 1985 ο Χρήστος Σαρτζετάκης προτάθηκε από το ΠΑΣΟΚ και εξελέγη από αυτό και τα κόμματα της Αριστεράς στις 29 Μαρτίου 1985 Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τις 5 Μαΐου 1990.
Η εκλογή του συνδέθηκε με δύο προβλήματα Συνταγματικού Δικαίου, τα «χρωματιστά ψηφοδέλτια» και την «ψήφο Αλευρά». Για την ψηφοφορία χρησιμοποιήθηκαν ψηφοδέλτια διαφορετικού χρώματος για κάθε υποψήφιο, κάτι που η τότε αξιωματική αντιπολίτευση (Νέα Δημοκρατία) κατήγγειλε ως απόπειρα ακύρωσης του μυστικού χαρακτήρα της ψηφοφορίας, επειδή, όπως υποστήριξε, το χρώμα του κάθε ψηφοδελτίου διακρινόταν από τον ημιδιαφανή φάκελο. Υποστηρίχθηκε επίσης ότι ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς δεν έπρεπε να λάβει μέρος στην ψηφοφορία ως εκτελών χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας μετά την πρόωρη παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Η επεισοδιακή εκλογή στην Προεδρία της Δημοκρατίας
Η εκλογή του Χρήστου Σαρτζετάκη στην Προεδρία της Δημοκρατίας το 1985 έγινε κατόπιν πρότασης του τότε πρωθυπουργού και προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέα Παπανδρέου.
Η πρόταση Παπανδρέου είχε προκαλέσει μεγάλη έκπληξη εκείνες τις ημέρες, καθώς οι δημοσιογραφικές πληροφορίες της εποχής ήθελαν τον τότε πρωθυπουργό να έχει δεσμευθεί ότι για το ύπατο αξίωμα της χώρας θα πρότεινε για δεύτερη θητεία τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Η κίνηση Παπανδρέου είχε προκαλέσει εντονότατες αντιδράσεις από την πλευρά της Νέας Δημοκρατίας.
Αντιδράσεις υπήρξαν και για δύο ακόμη ζητήματα συνταγματικής φύσης. Το πρώτο ήταν τα περιβόητα γαλάζια ψηφοδέλτια και το δεύτερο η διαφωνία που ξέσπασε για το εάν είχε δικαίωμα ψήφου ο πρόεδρος της Βουλής, Γιάννης Αλευράς, ο οποίος εκτελούσε χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας μετά την πρόωρη παραίτηση Καραμανλή.
Για την ψηφοφορία η κυβερνητική πλειοψηφία είχε ζητήσει την χρήση ψηφοδελτίων διαφορετικού χρώματος για κάθε υποψήφιο, κάτι που η τότε αξιωματική αντιπολίτευση (Νέα Δημοκρατία) κατήγγειλε ως απόπειρα ακύρωσης του μυστικού χαρακτήρα της ψηφοφορίας, επειδή, όπως υποστήριξε, το χρώμα του κάθε ψηφοδελτίου διακρινόταν μέσα από τον ημιδιαφανή φάκελο.
Τα ψηφοδέλτια που χρησιμοποιήθηκαν για την υποψηφιότητα Σαρτζετάκη είχαν γαλάζιο χρώμα.
Τελικά ο Χρήστος Σαρτζετάκης εξελέγη στην τρίτη ψηφοφορία με τις ψήφους του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ
Η θητεία διήρκεσε έως τις 5 Μαΐου 1990.
Μετά το 1990 είχε αποσυρθεί σε μεγάλο βαθμό από τη δημόσια ζωή.
Τα «αντίο» από τον πολιτικό κόσμο
Πολλά είναι τα μηνύματα από πολιτικές προσωπικότητες της Ελλάδας με τα οποία αποχαιρετούν τον ευπατρίδη πολιτικό και δικαστικό.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης εξέφρασε τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια του Χρήστου Σαρτζετάκη. Σε δήλωσή του αναφέρει ότι «Με θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας και ακέραιου δικαστή Χρήστου Σαρτζετάκη. Στα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του ‘60, ως νεαρός τότε ανακριτής, ταυτίστηκε με την καταγγελία των εξωθεσμικών μηχανισμών στην υπόθεση Λαμπράκη. Αυτών, που, δυστυχώς, ήλθαν στο προσκήνιο με την επτάχρονη δικτατορία, οδηγώντας και στη δική του δίωξη. Πολλά χρόνια μετά, το 1985, η ανάδειξή του στο ύπατο αξίωμα συνέβη σε συνθήκες πόλωσης και η παράταξή μας δεν τον στήριξε. Συνεργάστηκε, ωστόσο μαζί του σεβόμενη τον συνταγματικό του ρόλο. Όπως και ο ίδιος άσκησε με τον δικό του τρόπο, αλλά πάντως με θεσμική αυστηρότητα, τα καθήκοντά του. Στο διάστημα 1989-90, μάλιστα, σε ένα περιβάλλον και πάλι υψηλής πολιτικής έντασης, οι χειρισμοί του για τον σχηματισμό κυβέρνησης υπήρξαν ανεπίληπτοι. Μια θητεία που άρχισε με αντιδικίες ολοκληρώθηκε, έτσι, σε κλίμα ομαλότητας. Και σε αυτό, η προσωπικότητα του Χρήστου Σαρτζετάκη είχε το δικό της μερίδιο. Στους οικείους του απευθύνω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια».
Τσίπρας: Προσωποποίησε την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης σε όλη τη διαδρομή του
Ως έναν εμβληματικό δικαστή, ο οποίος προσωποποίησε την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης σε όλη τη διαδρομή του, χαρακτήρισε ο Αλέξης Τσίπρας τον Χρήστο Σαρτζετάκη. «Ο Χρήστος Σαρτζετάκης υπήρξε εμβληματικός δικαστής, που προσωποποίησε την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης σε όλη τη διαδρομή του, με κορυφαία στιγμή τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη από το παρακράτος της Δεξιάς», ανάφερε αρχικά ο Αλέξης Τσίπρας στο συλλυπητήριο μήνυμά του και πρόσθεσε: «Τη δικαστική του ακεραιότητα πλήρωσε ακριβά με διώξεις και φυλάκιση κατά τη διάρκεια της χούντας. Η δημοκρατική Ελλάδα τον τίμησε με την εκλογή του στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Τον αποχαιρετούμε με σεβασμό».
Κατερίνα Σακελλαροπούλου: «Με συγκίνηση αποχαιρετάμε τον Χρήστο Σαρτζετάκη. Έναν ακέραιο λειτουργό της Δικαιοσύνης, που σε δύσκολες για τον τόπο και τη δημοκρατία ώρες χειρίσθηκε ως ανακριτής την υπόθεση της δολοφονίας Λαμπράκη με παραδειγματική ανεξαρτησία και δικαστικό ήθος, πληρώνοντας, για τη στάση του αυτή, βαρύ τίμημα στα χρόνια της χούντας. Και που αργότερα, ως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, τίμησε το αξίωμα με ευσυνειδησία, προσήλωση και υψηλό αίσθημα ευθύνης στην άσκηση των καθηκόντων του. Για την απώλειά του, εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένειά του και τους οικείους του».
Προκόπης Παυλόπουλος: «Ο Χρήστος Σαρτζετάκης υπηρέτησε, και μάλιστα σε χαλεπούς καιρούς για την Πατρίδα μας και τον Λαό μας, την Δικαιοσύνη και την Δημοκρατία με υποδειγματικό σθένος και εμβληματική συνέπεια. Ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας επιτέλεσε το καθήκον του με απόλυτο σεβασμό των θεσμών της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Αιωνία η Μνήμη του», αναφέρει σε συλλυπητήριο μήνυμά του για τον θάνατο του Χρήστου Σαρτζετάκη, ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος.
Νίκος Δένδιας: Συλλυπητήριο μήνυμα για τον θάνατο του Χρήστου Σαρτζετάκη ανάρτησε στον λογαριασμό του στο Twitter ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας. «Ειλικρινή συλλυπητήρια για τον θάνατο του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας, Χρήστου Σαρτζετάκη, στους οικείους του», ανέφερε.
Ειλικρινή συλλυπητήρια για τον θάνατο του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας, Χρήστου Σαρτζετάκη, στους οικείους του.
— Nikos Dendias (@NikosDendias) February 3, 2022
Νίκος Ανδρουλάκης: «Ο Χρήστος Σαρτζετάκης ήταν ένας ευπατρίδης που υπηρέτησε με συνέπεια το δημόσιο συμφέρον, τη Δικαιοσύνη και τη Δημοκρατία. Η καθοριστική συνεισφορά του ως ανακριτή στην πολύκροτη δίκη που αποκάλυψε τους ενόχους της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη και το ρόλο του παρακράτους στην μετεμφυλιακή Ελλάδα, έμεινε στην ιστορία. Αγωνίστηκε για τα δημοκρατικά του πιστεύω, διώχθηκε και φυλακίστηκε για αυτά από την Χούντα. Η εκλογή του στην Προεδρία της Δημοκρατίας, μετά από πρόταση του Ανδρέα Παπανδρέου, συνέβαλε στον εκδημοκρατισμό των θεσμών με την Συνταγματική αναθεώρηση του 1986. Θερμά συλλυπητήρια στους οικείους του».
Δημήτρης Κουτσούμπας: «Για το θάνατο του Χρήστου Σαρτζετάκη, πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας, που θα μείνει στη συλλογική μνήμη για τη συμβολή του στην αποκάλυψη της δολοφονίας Λαμπράκη και τη στάση του απέναντι στη χούντα, για την οποία φυλακίστηκε, εκφράζω τα συλλυπητήριά μου στην οικογένεια και τους οικείους του» αναφέρει στο συλλυπητήριο μήνυμά του ο γγ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας.
Μιχάλης Κατρίνης: «Ο Χρήστος Σαρτζετάκης πέρασε σήμερα στην ιστορία, αφού πρώτα έγραψε ιστορία. Ο αδέκαστος και ακέραιος δημοκράτης και δικαστικός. Χωρίς αυτόν, δεν θα είχε αποκαλυφθεί η αλήθεια στη δολοφονία Λαμπράκη και η ύπαρξη ενός παρακράτους, σε εποχές δύσκολες και ταραγμένες. Τιμήθηκε με το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας, είναι δεδομένο ότι θα τον τιμήσει η ίδια η ιστορία», ανέφερε ο επικεφαλής της ΚΟ του Κινήματος Αλλαγής, Μιχάλης Κατρίνης, για την απώλεια του Χρήστου Σαρτζετάκη.
Δημήτρης Παπαδημούλης: «Ο Χρήστος #Σαρτζετακης ήταν ένας σπουδαίος δικαστής, αφοσιωμένος στην υπεράσπιση του δημόσιου συμφέροντος. Χωρίς αυτόν, η δολοφονία του Γρ. #Λαμπράκη από το παρακράτος της Δεξιάς, θα είχε κουκουλωθεί. Όπως κουκουλώνεται τώρα το σκάνδαλο #Νοβαρτις κ διώκονται όσοι το ανέδειξαν», αναφέρει σε ανάρτησή του ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Χρήστος #Σαρτζετακης ήταν ένας σπουδαίος δικαστής, αφοσιωμένος στην υπεράσπιση του δημόσιου συμφέροντος. Χωρίς αυτόν, η δολοφονία του Γρ. #Λαμπράκη από το παρακράτος της Δεξιάς, θα είχε κουκουλωθεί. Όπως κουκουλώνεται τώρα το σκάνδαλο #Νοβαρτις κ διώκονται όσοι το ανέδειξαν!
— Dim. Papadimoulis (@papadimoulis) February 3, 2022
