Είδαμε τις εικόνες. Ακούσαμε τις λέξεις. Το ελληνικό μπάσκετ, και όχι μόνο, βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο για τους λάθος λόγους. Η λεκτική βία στα γήπεδα, ένα χρόνιο «πρόβλημα» στον αθλητισμό , έδειξε ξανά το πιο άσχημο της πρόσωπο. Αλλά τι κρύβεται πίσω από αυτές τις κραυγές;
Γιατί άνθρωποι που λατρεύουν ένα άθλημα μεταμορφώνονται σε ένα «δηλητηριώδες» πλήθος;
Πέρα από τις τιμωρίες και τις αθλητικές πτυχές, είναι καιρός να κοιτάξουμε το φαινόμενο της λεκτικής βίας με ψυχολογικά και ψυχιατρικά μάτια. Γιατί, κακά τα ψέματα, δεν είναι απλά οπαδικό πάθος. Είναι σύμπτωμα μιας βαθύτερης δυσλειτουργίας
Το Γήπεδο ως “Δοχείο Εκτόνωσης”: Η Ψυχοδυναμική της Βίας
Η λεκτική βία στο γήπεδο δεν είναι μια αθώα αντίδραση. Συχνά, είναι μια εκδήλωση βαθύτερων ψυχολογικών και κοινωνικών προβλημάτων. Το γήπεδο μετατρέπεται σε ένα “δοχείο εκτόνωσης”, όπου άνθρωποι με συσσωρευμένο άγχος, ματαίωση, ή ακόμα και υποκείμενες ψυχικές διαταραχές, βρίσκουν ένα περιβάλλον ανωνυμίας και συλλογικής “ανοχής” για να εκφράσουν επιθετικότητα που ίσως δεν τολμούσαν κάπου αλλού.
Ποιοι ψυχολογικοί παράγοντες οδηγούν σε αυτή τη μεταμόρφωση;
- Η Μαγεία (και η Κατάρα) του Πλήθους. Μέσα στο πλήθος, χάνουμε την αίσθηση της ατομικής ευθύνης. Ηαποπροσωποποίηση μας επιτρέπει να φερθούμε με τρόπο που ποτέ δε θα κάναμε στην καθημερινότητά μας. Η ανωνυμία και η συλλογική ταυτότητα της ομάδας δίνουν ένα αίσθημα “ασυλίας”.
- Η Ομάδα Είμαι Εγώ. Η υπερβολική ταύτιση με την ομάδα μπορεί να έχει μια ναρκισσιστική επέκταση. Η νίκη της ομάδας βιώνεται ως προσωπική θριαμβολογία, ενώ η ήττα ως προσωπική προσβολή και ταπείνωση. Αυτό πυροδοτεί έναν έντονο θυμό και επιθετικότητα προς τον “αντίπαλο”, ο οποίος πλέον δεν είναι απλά μια ομάδα, αλλά μια απειλή για την ίδια την ταυτότητα του οπαδού.
- Το Γήπεδο ως “Εκτοξευτήρας” Στρες. Για πολλούς, το γήπεδο είναι ένα πεδίο όπου ξεσπούν και εναποθέτουν τις καθημερινές πιέσεις και το στρες. Η ένταση του αγώνα λειτουργεί ως καταλύτης, απελευθερώνοντας αυτή τη συσσωρευμένη ένταση με έναν συχνά επιθετικό τρόπο.
- Η Ψυχολογία της Μάζας ή ψυχολογία του πλήθους, είναι ένας τρομακτικός μηχανισμός. Μια βίαιη συμπεριφορά μπορεί να λειτουργήσει ως σπίθα, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο κλιμάκωσης της επιθετικότητας που παρασύρει και τους γύρω.
Από ψυχιατρικής σκοπιάς, η επίμονη και ακραία λεκτική βία μπορεί να έχει βαθύτερες ρίζες:
Εκρήξεις Θυμού χωρίς Φρένα: Άτομα με διαταραχές ελέγχου παρορμήσεων, όπως η διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή, μπορεί να βιώνουν ανεξέλεγκτες εκρήξεις θυμού και επιθετικότητας, οι οποίες βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στα γήπεδα.
Διαταραχές Προσωπικότητας: Ορισμένες διαταραχές προσωπικότητας (π.χ. αντικοινωνική, οριακή, ναρκισσιστική) προδιαθέτουν σε επιθετική και περιφρονητική συμπεριφορά προς τους άλλους, μετατρέποντας τον φίλαθλο σε έναν “τοξικό” παράγοντα.
Η χρήση αλκοόλ ή άλλων ψυχοδραστικών ουσιών μειώνει τις αναστολές, ενισχύοντας την επιθετική συμπεριφορά και κάνοντας τα πράγματα ακόμα χειρότερα.
Οι επιπτώσεις όμως αυτής της βίας δεν αφορούν μόνο τους αγωνιστικούς χώρους!
Η συνεχής λεκτική επίθεση επηρεάζει την απόδοση, την ψυχική υγεία και την αθλητική μακροζωία των αθλητών, προπονητών και διαιτητών. Το άγχος, η κατάθλιψη ή ακόμα και η πρόωρη αποχώρηση από τον αθλητισμό είναι πραγματικές απειλές.
Η βία, ακόμα και η λεκτική, δημιουργεί ένα εχθρικό περιβάλλον που αποθαρρύνει τις οικογένειες και τα παιδιά. Έτσι, ο αθλητισμός χάνει έναν από τους πιο σημαντικούς του ρόλους: να είναι ένα υγιές κοινωνικό γεγονός.
Η Διαστρέβλωση του Αθλητικού Ιδεώδους. Ο σεβασμός, το ευ αγωνίζεσθαι, η ευγενής άμιλλα… όλα αυτά χάνονται μέσα στις ύβρεις. Η λεκτική βία είναι μια γροθιά στην καρδιά του ίδιου του αθλητισμού.
Η αντιμετώπιση της λεκτικής βίας απαιτεί κάτι περισσότερο από απλές απαγορεύσεις. Χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση που εστιάζει στην πρόληψη και την εκπαίδευση. Ξεκινώντας από τους νόμους , την εκπαίδευση των παιδιών και τα πρότυπα συμπεριφοράς. Οι διοικήσεις των ομάδων, οι προπονητές και οι ίδιοι οι αθλητές πρέπει να αποτελούν πρότυπα!
Εν κατακλείδι, η λεκτική βία στα γήπεδα είναι ένα σύνθετο κοινωνικό φαινόμενο με βαθιές ψυχολογικές ρίζες. Δεν είναι απλά ένα θέμα τάξης, αλλά ένα ζήτημα ψυχικής υγείας και κοινωνικής συνοχής.
Είναι καιρός να πάρουμε στα σοβαρά αυτή τη “βία των λέξεων” και να ξαναφέρουμε την ομορφιά και το ήθος στον αθλητισμό μας.
Άραγέ μπορούμε… ;