Ανεξέλεγκτες αναμένεται να είναι οι συνέπειες στην οικονομία και την πολιτική του Ιράν αλλά και της ήδη φλεγόμενης Μέσης Ανατολής (πχ Γάζα, Ερυθρά Θάλασσα κλπ) την “επόμενη μέρα” του θανάτου του ηγέτη του Ιράν, Εμπραχίμ Ραΐσι.
Μετά το χθεσινά (19.05.24) γεγονότα, οι αγορές πετρελαίου βλέπουν με ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία τις εξελίξεις στο Ιράν και τη Μέση Ανατολή, πριν καν αρχίσει να ξετυλίγεται το “κουβάρι” των πολιτικών και γεωπολιτικών εξελίξεων.
Ο θάνατος του Ιρανού προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι σε συντριβή ελικοπτέρου εγείρει το άμεσο ερώτημα ποιος θα τον διαδεχθεί στη διακυβέρνηση της χώρας.
Ο Ραΐσι δεν αναμενόταν μόνο να διαδεχθεί τον 85χρονο ανώτατο ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, αλλά ο θάνατός του έχει συνέπειες και για το μέλλον μιας από τις πιο ισχυρές θέσεις στη Μέση Ανατολή, σημειώνει το Bloomberg.
Ο Ανώτατος Ηγέτης, γνωστός και ως Velayat-e Faqih στη σιιτική ισλαμική θεολογία, είναι ο ανώτατος άρχοντας στο Ιράν και είναι υπεύθυνος για τη λήψη όλων των σημαντικών αποφάσεων που αφορούν το κράτος. Ο Ανώτατος Ηγέτης, μια θέση που καθιερώθηκε μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979. είναι επίσης αρχηγός του κράτους και αρχιστράτηγος.
Μόνο άνδρες επιτρέπεται να διεκδικούν τη θέση αυτή. Σύμφωνα με το είδος του ισλαμικού νόμου που εφαρμόζεται στο Ιράν, πρέπει να δοθεί σε έναν υψηλόβαθμο σιίτη θεολόγο, ο οποίος πρέπει να είναι τουλάχιστον στο βαθμό του Αγιατολάχ – αν και αμφισβητείται αν ο ίδιος ο Χαμενεΐ έφτασε ποτέ σε αυτό το επίπεδο.
Ο πρόεδρος στο Ιράν, εν τω μεταξύ, είναι ο επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας της χώρας και εκλέγεται σε μια στενά ελεγχόμενη εκλογική διαδικασία κάθε τέσσερα χρόνια. Ο πρόεδρος ελέγχει την κυβέρνηση και, ανάλογα με το πολιτικό υπόβαθρο και τη δύναμή του, μπορεί να συγκεντρώσει μεγάλη επιρροή στην κρατική πολιτική και την οικονομία.
Τι συμβαίνει τώρα;
Σύμφωνα με το σύνταγμα του Ιράν, μετά το θάνατο του προέδρου, ο πρώτος αντιπρόεδρος αναλαμβάνει προσωρινά την ηγεσία.
Μαζί με τον επικεφαλής του δικαστικού σώματος και τον πρόεδρο του κοινοβουλίου, διεξάγουν νέες προεδρικές εκλογές εντός 50 ημερών. Σε αυτή την περίπτωση, φαίνεται βέβαιο ότι προσωρινός ηγέτης θα είναι ο Μοχάμαντ Μοχμπέρ, πρώην αξιωματικός του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης και κάποτε επικεφαλής του κληροδοτήματος που φροντίζει τα περιουσιακά στοιχεία της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Σε μια προφανή προσπάθεια να διασκεδάσει τις όποιες ανησυχίες της κοινής γνώμης σχετικά με τη σταθερότητα της κυβέρνησης, ο Χαμενεΐ μίλησε για την απουσία του Ραΐσι το βράδυ της Κυριακής -ακόμη και πριν επιβεβαιωθεί ο θάνατός του- και δήλωσε ότι οι πολίτες δεν θα πρέπει να περιμένουν διαταραχές στον τρόπο διακυβέρνησης της χώρας.
Τι αντίκτυπο έχει ο θάνατος του Ραΐσι στο Ιράν και την περιοχή;
Ένα από τα μεγάλα ερωτήματα που εγείρει ο θάνατος του Ραΐσι είναι το πώς η απουσία του είναι πιθανό να επηρεάσει τη μάχη για το ποιος θα διαδεχθεί τον Χαμενεΐ ως Ανώτατος Ηγέτης. Αυτό είναι ένα ζήτημα που απασχολεί ακαδημαϊκούς, αξιωματούχους και αναλυτές καθώς ο Χαμενεΐ γερνάει.
Ο θάνατος του Ραΐσι θα μπορούσε επίσης να έχει συνέπειες για τις σχέσεις του Ιράν με την υπόλοιπη περιοχή.
Το Ιράν υποστηρίζει μια σειρά από ομάδες πληρεξουσίων, οι πιο ισχυρές από τις οποίες πολεμούν το Ισραήλ. Το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης θα φροντίσει να διασφαλίσει ότι οι εχθροί του Ιράν δεν θα εκμεταλλευτούν μια στιγμή αναταραχής.
Ο Ραΐζι επέβλεψε επίσης μια περίοδο θερμότερων δεσμών με τις αραβικές χώρες του Κόλπου, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, και ενώ είναι πιθανό αυτή η πολιτική να συνεχιστεί, οποιοσδήποτε νέος ηγέτης μπορεί να έχει διαφορετικές προτεραιότητες.
Ποιος είναι ο επόμενος στη σειρά για να γίνει Ανώτατος Ηγέτης;
Στην περίπλοκη και πολύ αδιαφανή πολιτική δομή του Ιράν, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου επίσημοι ή δημόσιοι χώροι όπου να συζητούνται ανοιχτά τα ερωτήματα σχετικά με την αντικατάσταση του Χαμενεΐ. Αλλά αναλυτές, αξιωματούχοι και ακαδημαϊκοί που βρίσκονται κοντά στο πολιτικό κατεστημένο ανέφεραν εδώ και αρκετό καιρό τόσο τον Ραΐσι όσο και τον γιο του Χαμενεΐ, Μοτζταμπά, ως κορυφαίους υποψήφιους.
Ο θάνατος του Ραΐσι σημαίνει ότι ο Μοτζτάμπα θα θεωρείται πλέον ότι έχει σαφή πορεία προς το ανώτατο αξίωμα. Αλλά αυτός θα ήταν επίσης ένας ριψοκίνδυνος διορισμός. Το Ιράν έχει μια βεβαρημένη κληρονομιά με την έννοια της κληρονομικής διακυβέρνησης – οι ηγέτες της Ισλαμικής Επανάστασης του 1979 αντιτάχθηκαν σθεναρά σε κάθε είδους σύστημα που έμοιαζε με τη μοναρχία που ανέτρεψαν.
Η δημοτικότητα του Mojtaba δεν έχει επίσης δοκιμαστεί ποτέ, δεδομένου ότι δεν κατέχει καμία κυβερνητική θέση και δεν εμφανίζεται συχνά δημοσίως. Ο Ανώτατος Ηγέτης πρέπει να έχει τουλάχιστον την εντύπωση ότι έχει αυθεντική υποστήριξη από τις μάζες που υποστηρίζουν το σημερινό θρησκευτικό σύστημα, αν πρόκειται να έχει κάποιου είδους νομιμοποίηση.
