Τα Χριστούγεννα του 1921, ο Κωστής Παλαμάς ήταν 62 χρόνων. Ήταν ήδη ένας γνωστός και καταξιωμένος ποιητής, παντρεμένος για 34 χρόνια με τη Μαρία Βάλβη, με την οποία είχαν τρία παιδιά.
Η όμορφη και μελαγχολική Ελένη Κορτζά τα Χριστούγεννα του 1921 είχε κλείσει τα 20.
Γράφει η Μυρτώ Τζώρτζου
Η Ελένη Κορτζά έπασχε από φυματίωση. Με τον ποιητή γνωρίστηκαν στο σπίτι του ανιψιού του Παλαμά, Χρήστου Ξανθόπουλου. Ο Παλαμάς εντυπωσιάστηκε από την καλλιέργεια, τις γνώσεις της 20χρονης αλλά και το χαρακτήρα της. Η Ελένη δεν τον γνώριζε και του το είπε. Για αρκετό καιρό, συνήθιζαν να συναντιούνται στο σπίτι του Ξανθόπουλου, ο οποίος οργάνωνε λογοτεχνικές βραδιές,
Οι επισκέψεις συνεχίστηκαν. Αυτή τη φορά σε μέρος που όπου περνούσαν ατελείωτες ώρες. Και αυτό ήταν το γραφείο του που το έλεγαν Κελί και βρισκόταν στην Ασκληπιού 3. Εκεί συζητούσαν για καθετί που μπορεί να τους απασχολούσε. Από πολιτική μέχρι λογοτεχνία και προσωπικές ανησυχίες. Η φυματίωση της Ελένης πολύ συχνά δεν τους άφηνε να συναντηθούν. Αυτό δεν τους κράτησε όμως μακριά καθώς αντάλλασσαν μεταξύ τους γράμματα.
Στα γράμματα δεν έγραφαν σχεδόν ποτέ προσφωνήσεις, κάτι που δεν συνηθιζόταν εκείνο τον καιρό, όπου η αλληλογραφία ακολουθούσε πολύ συγκεκριμένους κανόνες.
Όσες φορές ο Παλαμάς είχε γράψει κάποια προσφώνηση προς την αγαπημένη του Ελένη, δεν την είχε αποκαλέσει με το πραγματικό όνομά της. Για εκείνον ήταν η “Ραχήλ” ή η “Chere Clarte”, δηλαδή “αγαπημένη λάμψη”. “Αν ποτέ γράφοντάς σας σε κάποια σας απουσία, μου ερχόταν έξαφνα η όρεξη να παραβώ τον κανόνα που ακολουθούμε οι δυο, μη προτάσσοντας τίτλους στα γράμματα και προσφωνήσεις, θα σας προσφωνούσα απλούστατα : Chere Clarte. Αξίζει κανείς για τέτοια ωραία, εγκάρδια, εκφραστική φρασούλα, να παραβαίνει τον κανόνα”. Ο έρωτάς τους διήρκησε 14 ολόκληρα χρόνια, με τα γράμματα να περιγράφουν τα αισθήματα και των δύο.
Το τελευταίο γράμμα που διασώθηκε, είναι από τον Αύγουστο του 1935. Η Ελένη αναγκάστηκε να ακολουθήσει τον πατέρα της, ο οποίος ήταν Στρατηγός, στην Αίγυπτο και αργότερα στη Νότια Αφρική. Ο Παλαμάς έφυγε από τη ζωή στις 27 Φεβρουαρίου του 1943, στην Αθήνα. Δεκαοχτώ μέρες πριν, είχε πεθάνει και η σύζυγός του, Μαρία. Η κηδεία του έγινε στις 28 Φεβρουαρίου, στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Χιλιάδες άνθρωποι ακολούθησαν τη σορό του μέχρι το νεκροταφείο. Μέσα σε λίγη ώρα, η κηδεία είχε μετατραπεί σε αντι-κατοχική διαδήλωση, όπου όλοι οι παρευρισκόμενοι τραγουδούσαν με μια φωνή τον Εθνικό Ύμνο.
Η Ελένη επέστρεψε στην Ελλάδα έναν χρόνο μετά το θάνατο του Κωστή Παλαμά (1944), χωρίς να καταφέρει να πει αντίο στον αγαπημένο της. Η μορφή της σχέσης τους παραμένει μέχρι σήμερα ένα πολύ δύσκολο αίνιγμα. Τα Γράμματα στη Ραχήλ πρωτοκυκλοφόρησαν το 1960, σε επιμέλεια του Γ.Π. Κουρνούτου, από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Είναι ένα μέρος, ίσως το μεγαλύτερο, από την αλληλογραφία του ποιητή με τη δεσποινίδα Ελένη Κορτζά, την αγαπημένη του “σεπτή ιέρεια”, που έδωσε πνοή με την παρουσία της και συντρόφεψε δεκατέσσερα από τα στερνά χρόνια της ζωής του (1922 – 1936).
Πέμπτη πρωί. Αισθάνομαι μια ακαταγώνιστη ανάγκη να μιλήσω μαζί σας στο χαρτί. Βέβαια, όσα θέλω να πω δεν χωρούν εδώ μέσα. Ωστόσο σας γράφω γιατί δεν μπορώ να μη σας γράψω. Τις περασμένες δυο μέρες, Κυριακή και Δευτέρα, υπέφερα πολύ. Τις είχα αφιερώσει εξ ανάγκης στη δουλειά του Πανεπιστημίου. Την Τετάρτη δεν σας είδα. Κρίμα που δεν άφησε η βροχή να’ ρθετε. Πόσο μακριά είναι τώρα η Παρασκευή; […] Και τώρα, τι πρέπει να περιμένω; Την Παρασκευή, βέβαια. Συγχωρέστε με για την κακογραφία μου, Κωστής Παλαμάς