«Μαρξ και Διπλωματία»: Το νέο βιβλίο του Νίκου Κοτζιά

Ο Μαρξ έχει μελετηθεί όσο λίγοι, ωστόσο ο Νίκος Κοτζιάς με το νέο του βιβλίο κάνει κάτι πρωτοφανές, εξετάζοντας το έργο του από μία εντελώς διαφορετική σκοπιά.

Ποιος ήταν ο πατριωτισμός του Μαρξ και ποια η άποψή του για τις διεθνείς σχέσεις, είναι μόνο κάποια από τα πολλά σημαντικά ερωτήματα στα οποία έρχεται ο επικεφαλής του ΠΡΑΤΤΩ να δώσει απαντήσεις με την μελέτη του.

Το νέο βιβλίο του Νίκου Κοτζιά, «Μάρξ και Διπλωματία», περιέχει 856 σελίδες και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «KAKTOS».

Αποσπάσματα από το βιβλίο του κ. Κοτζιά «Μάρξ και Διπλωματία»

Οι δύο τύποι παικτών στις διεθνείς σχέσεις

Ο Μαρξ, καταδεικνύει ο Κοτζιάς είναι ο πρώτος που ανέδειξε την παρουσία δύο τύπων παικτών στο διεθνές γίγνεσθαι: τα κράτη και τα κινήματα, τις εταιρίες και την αντεπανάσταση. Ξεπερνώντας μονομέρειες σύμφωνα με τις οποίες είτε είναι μόνο τα κράτη παίκτες στο διεθνές σύστημα, είτε μόνο μη κρατικά υποκείμενα. Ο Μαρξ σε αυτά τα πλαίσια καταδεικνύει, υποστηρίζει ο συγγραφέας δείχνει την διαλεκτική εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής, οικονομίας και διπλωματίας. Τις αλληλεξαρτήσεις τους. Την αυτονομία τους, τον τρόπο επίδρασής τους. Το ποιος και πότε έχει τον πρώτο λόγο σε αυτές τις σχέσεις. Με παράδειγμα τον Βοναπαρτισμό, ιδιαίτερα με τις επεμβάσεις του στην Ιταλία και την εξωτερική πολιτική του Μπίσμαρκ, την διπλωματική ισχύ της τσαρικής Ρωσίας, μιας χώρας οικονομικά αδύναμης καταδεικνύει πώς η διπλωματία αποκτά προτεραιότητα έναντι της εσωτερικής πολιτικής σε αυτές τις χώρες, πώς αυτονομείται σε μέγιστο βαθμό.

Όταν είναι ισχυρό το δημοκρατικό-εργατικό κίνημα τότε οι ισχυρές χώρες συνεργάζονται

Ο Κοτζιάς αναλύει τις μελέτες του Μαρξ για τις ιδιαιτερότητας της ρωσικής διπλωματίας και της ιδιόμορφης σχέσης με την αγγλική. Αναδεικνύει το γεγονός ότι κατά τον Μαρξ όταν είναι ισχυρό το δημοκρατικό-εργατικό κίνημα τότε οι ισχυρές χώρες συνεργάζονται, ενώ όταν είναι αδύναμο οξύνεται ο μεταξύ τους ανταγωνισμός. Αυτή τη σχέση την αναλύει και στην περίπτωση της ενοποίησης της Ιταλίας και της Γερμανίας, καθώς και τις αντιθέσεις μεταξύ Αυστρίας και Γερμανίας, όπου κάνει αυστηρή κριτική στις απόψεις του νεαρού του φίλου του Λασάλ, που είναι εχθρικές μόνο προς την Αυστρία και δείχνει κατανόηση στον βοναπαρτισμό που είχε μεγάλη επιρροή σε τμήματα του αριστερού κινήματος.

Ο Νίκος Κοτζιάς σημειώνει ότι Καρλ Μαρξ έδειξε ότι «η οικονομική ισχύ και η ισχυρή ανάπτυξη του καπιταλισμού σε μια χώρα δεν την καθιστά αυτόματα ισχυρότερη στη διπλωματία, στις εξωτερικές σχέσεις, στην γεωπολιτική και στις διεθνείς σχέσεις». Σημειώνει, μάλιστα, ότι πολλά από τα παραπάνω στοιχεία «δρουν αυτόνομα από την πορεία της οικονομίας» σε ένα κράτος και ότι η εξωτερική πολιτική, «πολύ συχνά αυτονομείται από το εσωτερικό περιβάλλον» και ως παραδείγματα αναφέρει την τσαρική διπλωματία και την διπλωματία του βοναπαρτισμού σε αρκετές περιπτώσεις.

Απαντήσεις στις συντηρητικές θεωρίες

Στο βιβλίο του ο συγγραφές απαντά καταλυτικά στις σύγχρονες συντηρητικές θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες ο Μαρξ ήταν μονοδιάστατα «οικονομιστής» του οποίου οι μελέτες είχαν ως αντικείμενο μόνο τα «εσωτερικά θέματα» και όχι τη διεθνή πολιτική. Από τα στοιχεία που παραθέτει ο Ν.Κ. διαπιστώνεται η διαχρονική μελετητική φτώχια γύρω από το διεθνολογικό έργο του Καρλ Μαρξ, τόσο από τους μαρξιστές, όσο και τους πολεμίους του.

Ο Νίκος Κοτζιάς φέρνει στην επιφάνεια τις μελέτες του Καρλ Μαρξ για τις διεθνείς σχέσεις συγκεκριμένων κρατών και Αυτοκρατοριών, όπως: της Τσαρικής Ρωσίας, της Πρωσίας / Γερμανίας, της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, της Γαλλίας (περίοδος του Βοναπαρτισμού), της Δανίας, Πολωνίας, της Κίνας, του Αγγλίας/ΗΒ αξιοποιώντας εκατοντάδες μέχρι πρόσφατα αδημοσίευτα χειρόγραφά του. Μελετώντας όλα τα χειρόγραφα και τις αναλύσεις του Καρλ Μαρξ και Ένγκελς, συνάγει χρήσιμα συμπεράσματα και δίνει τη δική του διάσταση για τη σημερινή πολιτική των διεθνών σχέσεων των κρατών.

Λαμβάνοντας υπόψη τις θεωρίες και απόψεις του Καρλ Μαρξ, ο Νίκος Κοτζιάς, υποστηρίζει, ως ήδη σημείωσα, ότι υπάρχει μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στα «μέσα» και στα «έξω» των εξελίξεων και ότι υπάρχει «διασύνδεση ανάμεσα στον κοινωνικό αγώνα και την διπλωματία».

Μαρξ και Πατριωτισμός

Ο συγγραφέας επιμένει στο σημαντικό έργο του Μαρξ για τη δημιουργία διεθνικών οργανώσεων της αριστεράς, όπως την «Ένωση των Κομμουνιστών», τους «κομμουνιστές ανταποκριτές» και πριν απ’ όλα την Πρώτη διεθνή. Στα πλαίσιά της υπήρξαν μεγάλες αντιπαραθέσεις του Μαρξ με τον Προυντόν, για μια περίοδο με τον Μπακούνιν και τον Φοξ, αλλά και άλλους, γύρω από τη σημασία του Πολωνικού, τον Πανσλαβισμό και τη σημασία του πατριωτισμού. Καταγράφοντας τις συζητήσεις στην Πρώτη Διεθνή, μέσα από τα πρακτικά των συνεδριάσεών του Γενικού συμβουλίου και των συνεδρίων της Πρώτης Διεθνούς καταγράφει ο Κοτζιάς τις δύο γραμμές στην αριστερά του 19ου αιώνα: αυτός υπέρ του πατριωτισμού και την υπεράσπιση των εθνικών δικαίων, ως τα ονομάζει ο ίδιος ο Μαρξ, και οι αντίπαλοί τους εθνομηδενιστές και αρνητές της ανάγκης του πατριωτισμού. Εδώ δεν χρειάζεται να εξηγήσω πόσο επίκαιρη είναι η πατριωτική γραμμή του Μαρξ.

Όπως υπογραμμίζει ο Νίκος Κοτζιάς, «ο Μαρξ δεν είναι ένας απλός παρατηρητής του διεθνούς γίγνεσθαι» αλλά «είναι ο ίδιος δραστήριος συμμέτοχος των εξελίξεων στις διεθνείς σχέσεις» και «συντονιστής και καθοδηγητής διεθνών κινημάτων, εθνικών κομμάτων, πριν απ’ όλα της οργάνωσης που έμεινε γνωστή στην ιστορία ως «Η Πρώτη Διεθνής» και ότι «ο Μαρξ αναπτύσσει ο ίδιος ως πρόσωπο, αλλά και ως στέλεχος οργανώσεων διεθνή δράση. Έχει ο ίδιος αντίληψη του διεθνούς γίγνεσθαι και συμβάλλει στη δημιουργία διεθνών οργανώσεων. Ο Μαρξ ήταν ουσιαστικά ένας «πολίτης του κόσμου» που συμμετείχε άμεσα στην παραγωγή διεθνούς πολιτικής».