Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ «είναι μια δουλειά και υπάρχει ένα γραφείο» περιγράφει ο 44ος Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπάρακ Ομπάμα, σε ένα οπτικοακουστικό μήνυμα, το οποίο συνοδεύει την κυκλοφορία του πρώτου τόμου της αυτοβιογραφίας του στα ελληνικά, με τίτλο «Γη της Επαγγελίας».
Από τις πρώτες κιόλας γραμμές του βιβλίου διαφαίνεται η στόχευση του Ομπάμα να επιχειρήσει έναν «ειλικρινή απολογισμό» της οκταετούς θητείας του, αλλά και να καταστήσει το παγκόσμιο, αναγνωστικό του κοινό, κοινωνό στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. «Θέλω να δώσω στους νέους ανθρώπους κάποια έμπνευση» επισημαίνει, χωρίς να σταματά να επαναλαμβάνει πως «η δημοκρατία μας δεν είναι κάτι ξεχωριστό από εμάς, αλλά κάτι που μας ανήκει».
Γράφοντας μέχρι τις δύο τα ξημερώματα, πρώτα σε χειρόγραφα και κατόπιν στον ηλεκτρονικό του υπολογιστή, ο αριστερόχειρας Ομπάμα υπόσχεται σε περισσότερες από 700 σελίδες να βάλει τον αναγνώστη στην «ηλεκτρική καρέκλα» του Οβάλ Γραφείου, αφήνοντας πίσω του ένα μοντέρνο εγχειρίδιο ηγεσίας.
Για το λόγο αυτό, αλλά κυρίως για την καταλυτική συμβολή του Προέδρου Ομπάμα στην αδιατάρακτη παραμονή της Ελλάδας στο δυτικό πλαίσιο αναφοράς, την έκδοση του βιβλίου χαιρέτισαν ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, αλλά και ο επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αλέξης Τσίπρας.
«Οι αρχές, οι επιλογές και οι πολιτικές συμπεριφορές Ομπάμα να φτάσουν στην Ευρώπη και στην Ελλάδα»
Το μήνυμα του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην παρουσίαση της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του Barack Obama «Γη της Επαγγελίας»
«Η αυτοβιογραφία είναι ένα είδος ζωής. Μόνο που δεν περιλαμβάνει όλα τα γεγονότα της. Γράφεται πιο αργά από την αρχή της. Και ευτυχώς τελειώνει, νωρίτερα από το τέλος της».
Έτσι προλογίζει τη δική του αυτοβιογραφία ο Γκράχαμ Γκρην. Και τον ίδιο δρόμο ακολούθησε, ως θαυμαστής του μεγάλου συγγραφέα, και ο Πρόεδρος Ομπάμα. Γι’ αυτό και από την πλούσια πορεία του επέλεξε, στον πρώτο τόμο που μόλις κυκλοφόρησε, να περιγράψει τη δράση του από το 1989 έως το 2011. Χρόνια σημαντικά για τον ίδιο, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο.
Πρόκειται για ένα δύσκολο στοίχημα, καθώς οι προσδοκίες από έναν πολιτικό που κάνει ο ίδιος τον απολογισμό του είναι ξεχωριστές. Γιατί καλείται να φανεί ακριβοδίκαιος. Να εξιστορεί την εμπειρία του ψύχραιμα και, ταυτόχρονα, με αφηγηματικές αρετές. Και, τέλος, ίσως και το πιο σημαντικό, να μην εγκλωβίζεται στη γοητεία της απλής αναδρομής. Αλλά να συναιρεί τις πιο σημαντικές στιγμές της σε μία γόνιμη παρακαταθήκη για το μέλλον.
Φαίνεται πως η πρόκληση αυτή κερδήθηκε: Στις 750 μεστές σελίδες του τόμου που σήμερα παρουσιάζεται, ο 44ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών δικαιώνει και τις τρεις προσδοκίες. Διαρκώς περιγράφει και αξιολογεί, με βλέμμα οξύ και καθαρό. Ενώ, χωρίς πουθενά να το ομολογεί ανοιχτά, διαμορφώνει ένα πλήρες μοντέλο πολιτικής αντίληψης και λειτουργίας. Όσο για το ύφος του, θα τολμούσα να ισχυριστώ ότι γεφυρώνει την ισχύ του κλασικού δημόσιου λόγου με την ελκυστική ροή που μόνο η λογοτεχνία μπορεί να προσφέρει.
Πράγματι, η γραφή του Μπαράκ Ομπάμα είναι ζυγισμένη και δουλεμένη. Κάτι, που παραπέμπει και σε μία άλλη ιδιότητά του: Εκείνη του προικισμένου ρήτορα και του συγκροτημένου αφηγητή. Αλλά και του συνεπή μελετητή της γλώσσας. Γιατί ακόμη όπου μακρηγορεί, θυμίζει τον κορυφαίο βιογράφο Robert Caro. Ίσως γιατί, όπως και ο ίδιος είχε πει, πάνω στα κείμενα του Αμερικανού δημοσιογράφου λάξευσε τις απόψεις του για την πολιτική, όταν τα διάβαζε νεαρός, στα πρώτα του βήματα.
Προσωπικά, έχω καταφέρει να διαβάσω τα δύο τρίτα του βιβλίου. Κλέβοντας λίγη ώρα τα βράδια ή, μερικές φορές, όταν βρίσκομαι στο αεροπλάνο σε ταξίδια που μου δίνουν κάποιο ελεύθερο χρόνο. Ανήκω και εγώ σε αυτούς που θεωρούν γλαφυρό το λόγο του. Αλλά και ταιριαστό με την ισχύ των ιδεών του. Είναι αυτές, άλλωστε, που από outsider τον κατέστησαν ηγέτη πρώτου μεγέθους. Και έχει ενδιαφέρον ο τρόπος που τις εκθέτει, τώρα, αφού έχουν ήδη δοκιμαστεί στον ρεαλισμό δύο προεδρικών θητειών.
Η «Γη της Επαγγελίας» αποτελεί αντικειμενικά ένα πολύτιμο απόκτημα για όλους. Ιδίως τώρα, που η χώρα του συγγραφέα μοιάζει να ανασυνδέεται με τις αξίες που ο ίδιος προώθησε. Αλλά κι εν μέσω μιας πρωτόγνωρης κρίσης που απειλεί την αντοχή των δημοκρατιών και τη συνοχή των κοινωνιών, παντού στον πλανήτη. Σε συνθήκες πανδημίας και διεθνών οικονομικών αναταράξεων, ο Ομπάμα καταθέτει τα δικά του «οδόσημα» στον παγκόσμιο προβληματισμό και για τη μετα-Covid εποχή.
Ως αναγνώστης-πολιτικός, θα επισήμαινα την προσήλωση του Προέδρου στις αρχές της φιλελεύθερης Δημοκρατίας, του εκσυγχρονισμού και της κοινωνικής φροντίδας. Αλλά και την πίστη του στην μετριοπάθεια: Ο πρώτος μαύρος πρόεδρος των ΗΠΑ ομολογεί ότι ανέκαθεν υπήρξε μεταρρυθμιστής και όχι επαναστάτης. Ένας οπαδός της ανοιχτής οικονομίας, που, όμως, δεν δίστασε να κρατικοποιήσει πρόσκαιρα την αυτοκινητοβιομηχανία για να τη σώσει. Και, βέβαια, έθεσε τον ιδιωτικό τομέα προ των ευθυνών του στην οικολογική τραγωδία του 2010, στον Κόλπο του Μεξικού.
Επιτρέψτε μου, ωστόσο, να σταθώ σε δύο χαρακτηριστικά τα οποία διατρέχουν όλο το βιβλίο του: Πρώτον, στο διαρκές ερώτημα που θέτει ο Πρόεδρος στον εαυτό του, αν κάθε φορά, αποφάσιζε σωστά. Αυτή η αγωνία νομίζω ότι κρατά κάθε ηγέτη προσηλωμένο στο στόχο του, αλλά και σε επαφή με τους συμπολίτες του. Και δεύτερον θέλω να σταθώ στο σύνθημα: Yes, we can. Τρεις λέξεις, που χειραφετήθηκαν απ’ την προεκλογική του εκστρατεία για να πυροδοτήσουν την πολιτική του συνολικά. Πεποίθηση, που και εγώ πιστεύω ότι, όταν τη συμμερίζονται πολλοί, τότε γίνεται συλλογική κίνηση που οδηγεί σε πραγματικά – σε χειροπιαστά αποτελέσματα.
Κλείνω με την ευχή, το βιβλίο αυτό να διαβαστεί και, κυρίως, να δώσει αφορμές για σκέψη και περίσκεψη. Οι αρχές, οι επιλογές και οι πολιτικές συμπεριφορές Ομπάμα αξίζουν να περάσουν τον Ατλαντικό για να φτάσουν στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Για να βοηθήσουν, έτσι, και τη δική μας προσπάθεια να μετατρέψουμε την ήπειρό μας και την πατρίδα μας σε μία αληθινή «Γη της Επαγγελίας».
Τσίπρας: Για τον Ομπάμα, «η Δημοκρατία είναι το πιο ισχυρό όπλο των ανθρώπων»
Βιώματα και στιγμές από τις κρίσιμες ώρες της ελληνικής κρίσης χρέους, με εμβληματικό το ρόλο του Μπάρακ Ομπάμα στην παραμονή της Ελλάδας στην ΕΕ ανακαλεί ο Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας στο μήνυμά του:
Το 1936, ο Πρόεδρος Ρούζβελτ έκλεινε το Συνέδριο των Δημοκρατικών, λέγοντας την εξής φράση: «Καλύτερα τα περιστασιακά λάθη μιας κυβέρνησης που ζει σε πνεύμα συμπόνοιας για τον άνθρωπο, παρά οι συνεχείς παραλείψεις μιας κυβέρνησης που ζει στον πάγο της αδιαφορίας της».
Αυτή είναι μια βασική διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις προοδευτικές και τις συντηρητικές κυβερνήσεις, αλλά και ανάμεσα σε πολιτικούς ηγέτες. Ο Μπαράκ Ομπάμα ανήκει στη πρώτη κατηγορία.
Παρά τα λάθη και τις αδυναμίες του, τόλμησε και επιχείρησε να αντιμετωπίσει ένα σύστημα που δεν φημίζεται για την προσαρμοστικότητα του στο νέο. Το βιβλίο αυτό είναι η εξιστόρηση αυτής της πορείας, χωρίς να προσπαθεί ούτε να ωραιοποιήσει, ούτε να ηρωοποιήσει. Άλλωστε, στην εποχή της πληροφορίας κανείς δεν μπορεί να ξεφεύγει από την αλήθεια. Και ο Ομπάμα, ως ο πρώτος παγκόσμιος ηγέτης αυτής της εποχής, πορεύτηκε με αυτό το γνώμονα από την πρώτη στιγμή.
Η αλήθεια του Ομπάμα είναι και τα όρια τα οποία ο ίδιος έθεσε για τη διακυβέρνησή του: Από τη μία ο ρεαλισμός και από την άλλη το όραμα. Οι αναγκαίοι συμβιβασμοί, αλλά και η πολιτική σύγκρουση. Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς πως ο Ομπάμα, από την αρχή της θητείας του, όρισε ξεκάθαρα το πεδίο στο οποίο είναι αποφασισμένος να πάει μέχρι τέλους. Και ήταν – τι σύμπτωση με όσα η ανθρωπότητα βιώνει το τελευταίο χρόνο – το πεδίο της Δημόσιας Υγείας. Η μεταρρύθμιση του στην υγεία, το Obamacare, φέρει μέχρι σήμερα το όνομα του, και αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Και δεν ήταν τυχαίο αυτό.
Διότι αυτό που τελικά καθορίζει την πορεία και την υστεροφημία ενός ηγέτη είναι η διορατικότητά του. Η ικανότητά να διακρίνει ποιες είναι οι ενέργειες που θα εξασφαλίσουν τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών, ακόμα και αν το πολιτικό κόστος από τις ανελέητες και αήθεις επιθέσεις των αντιπάλων του, είναι βαρύτατο.
Είχα τη χαρά και την τιμή να είμαι Πρωθυπουργός την τελευταία διετία της θητείας του στο Λευκό Οίκο. Στο πρόσωπο του Ομπάμα, δεν συνάντησα απλά έναν Πρόεδρο των ΗΠΑ με διάθεση να συνεισφέρει στην επίλυση της ελληνικής κρίσης. Αλλά συνάντησα έναν άνθρωπο με απόλυτη συναίσθηση της κατάστασης στην οποία βρέθηκαν οι Έλληνες την πολύ σκληρή περίοδο της λιτότητας και των μνημονίων.
Η συνεπής του προσήλωση στο ζήτημα της ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους, την ώρα που στη διεθνή κοινότητα η συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από αποκρουστικά στερεότυπα και από εκκλήσεις για την τιμωρία των απείθαρχων Ελλήνων, ήταν πολύ κρίσιμη για την προσπάθειά μας. Όταν, δε, επέλεξε την Ελλάδα για το τελευταίο ταξίδι του ως εν ενεργεία Πρόεδρος, ο συμβολισμός νομίζω ότι ήταν σαφής. Ένας άνθρωπος που βρέθηκε σε αυτή τη θέση, στον ισχυρότερο πολιτικό θώκο στο Δυτικό Κόσμο, γνώριζε βαθιά ότι αυτή η εξέλιξη οφείλεται στο πολίτευμα που εμπνεύστηκαν οι δικοί μας πρόγονοι. Γιατί η Δημοκρατία ήταν αυτή που άλλαξε την πορεία αυτού του κόσμου. Οι πολλοί είναι αυτοί που μπορούν όταν ενώνονται να διεκδικούν. Να εκλέγουν τον πρώτο αφροαμερικανό Πρόεδρο των ΗΠΑ. Να αλλάζουν κατεστημένα δεκαετιών στην Ευρώπη. Να ανατρέπουν αντιλήψεις και στερεότυπα που εμποδίζουν την πρόοδο. Να προστατεύουν την κοινωνική δικαιοσύνη και να διασφαλίζουν την κοινωνική συνοχή. Γιατί στο τέλος της ημέρας, η Δημοκρατία είναι το πιο ισχυρό όπλο των ανθρώπων στη μάχη για μια καλύτερη ζωή. Αυτό ήταν και το πνεύμα της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Πνεύμα που νομίζω ότι διαπερνά το βιβλίο του.
Αυτό ήταν και το μήνυμα που έστειλε ο ίδιος, με την τη ιστορική ομιλία στην Αθήνα, πριν από τέσσερα χρόνια. Την τελευταία ομιλία του στο εξωτερικό, ως Πρόεδρος των ΗΠΑ. Και δεν είναι τυχαίο ότι διάλεξε να είναι αυτή, και εδώ στην Αθήνα, η τελευταία του ομιλία».
