Εννέα χρόνια πριν γυριστεί η ταινία «Ο Μεγάλος Δικτάτωρ», το 1931, ο Σερ Τσαρλς Σπένσερ, ο γνωστός σε όλον τον κόσμο Τσάρλι Τσάπλιν, επισκέπτεται τη Γερμανία. Το κοινό του στη χώρα αυτή μεγάλο. Και ενώ ο κόσμος τον αγαπάει πολύ και απολαμβάνει τις ταινίες του, κάποιοι δεν τον βλέπουν με καλό μάτι. Μιλάμε για τους Ναζί, στους οποίους δεν αρέσει το χιούμορ του, ούτε γενικώς η προσωπικότητά του.
Ένα χρόνο πριν, το 1930, δημοσιεύεται ένα βιβλίο με τον τίτλο «Juden Sshen Dich An» που μεταφράζεται «οι Εβραίοι σε παρακολουθούν». Συγγραφέας του βιβλίου ο Δρ. Γιόχαν Βον Λιρς. Πρόκειται για ένα προπαγανδιστικό βιβλίο των Ναζί, το οποίο έχει μια λίστα με ονόματα επιφανών Εβραίων που είναι «επικίνδυνοι», όπως θεωρούν, για τον Χίτλερ. Στις 95 σελίδες του παρελαύνουν γνωστά ονόματα Εβραίων, όπως ο Αϊνστάιν αλλά και ο ίδιος ο Τσάρλι Τσάπλιν.
Μυρτώ Τζώρτζου
Ο Τσάπλιν δεν είναι Εβραίος. Άγνωστο για ποιο λόγο τον συμπεριέλαβε ο συγγραφέας. Το όνομά του το αναφέρει σε ένα κεφάλαιο που ονομάζεται «Εβραίοι Καλλιτέχνες» σημειώνοντας ότι είχε κάποιες εβραϊκές ρίζες. Οι Ναζί γνωρίζουν καλά από προπαγάνδα. Και προσπαθούν με κάθε τρόπο να σπιλώσουν τον Τσάπλιν ως Εβραίο παλιάτσο σκοτεινών υποθέσεων και σκοπών.
Και έρχεται η ώρα που ο Χίτλερ παίρνει την εξουσία. Ο υπουργός προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς απαγορεύει την προβολή της ταινίας του Τσάπλιν «The Gold Rush», «Ο Χρυσοθήρας», του 1925, μια βωβή ταινία όπου ο Τσάπλιν υποδύεται και εδώ τον εμβληματικό χαρακτήρα του Σαρλό.
Ο Τσάπλιν δεν θα μπορούσε να μη σατιρίσει τον Χίτλερ. Τα γυρίσματα της ταινίας «Ο Μεγάλος Δικτάτορας», η κορυφαία στιγμή του Τσάπλιν, σύμφωνα με κοινό και κριτικούς, αρχίζουν με το ξεκίνημα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το 1940, 15 Οκτωβρίου, ξεκινάει η προβολή της ταινίας στην Αμερική. Πρόκειται για την πρώτη ομιλούσα ταινία του σκηνοθέτη.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, και έχοντας γίνει γνωστή η υπόθεση της ταινίας, υπάρχουν πολλοί, που βλέπουν με συμπάθεια τους Ναζί, οι οποίοι αντιδρούν και προσπαθούν να την εμποδίσουν να γίνει. Ο Τσάπλιν όμως πρέπει να μιλήσει και θα μιλήσει αυτή τη φορά κανονικά, με φωνή.
Μέσω της ταινίας ασκείται μια σκληρή κριτική στα ολοκληρωτικά καθεστώτα του φασισμού και του ναζισμού, σατιρίζοντας τους εκφραστές τους, όπως ο Αδόλφος Χίτλερ και ο Μπενίτο Μουσολίνι.
Η ταινία κάνει τεράστια επιτυχία. Είναι η πρώτη φορά που το κοινό ακούει τη φωνή του αγαπημένου του Σαρλό. Και γίνεται και εμπορικά η πιο πετυχημένη ταινία του Τσάπλιν. Στην ταινία ο Τσάπλιν ερμηνεύει δυο ρόλους, αυτόν του παρανοϊκού δικτάτορα, που μιλάει αγγλικά ανακατεμένα με μια γερμανίζουσα διάλεκτο, κι αυτόν ενός αγαθού Εβραίου κουρέα, που πολέμησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται για ένα αντιφασιστικό αριστούργημα, μια ανελέητη σάτιρα του Χίτλερ και των ομοίων του.
Ο Τσάπλιν γνωρίζει πολλά για τον Χίτλερ. Γνωρίζει επίσης και ότι ο ίδιος είναι ανεπιθύμητος στη Γερμανία. Όμως με τίποτα δεν μπορεί να φανταστεί πόσο προφητικό θα είναι το σενάριό του. Δεν φαντάζεται ότι ο διωγμός των Εβραίων που περιγράφει η ταινία του θα φτάσει μέχρι το σημείο να γίνει το ολοκαύτωμα των στρατοπέδων συγκέντρωσης.
Τα χρόνια που ακολουθούν βγαίνουν στην επιφάνεια οι απίστευτες θηριωδίες των Ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο Τσάπλιν μετανιώνει για την ταινία αυτή. Στην αυτοβιογραφία του, που εκδίδεται το 1964, δηλώνει ότι αν γνώριζε την πραγματική έκταση των των φρικαλεοτήτων των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης εκείνη την εποχή,«δε θα μπορούσε να αστειευτεί με τη φονική της παράνοια». Δεν θα γύριζε την ταινία.
Και από τη μία έχει δίκιο. Η φρίκη δεν σατιρίζεται, ούτε σατιρίζεται αυτός που την προκαλεί. Από την άλλη αν δεν είχε γυρίσει την ταινία αυτή, θα μας είχε στερήσει ένα πραγματικό αριστούργημα.
Η ταινία, που κλείνει με ένα συγκλονιστικό μονόλογο του Τσάπλιν, είναι υποψήφια για πέντε Όσκαρ: Καλύτερης ταινίας, Α’ Ανδρικού Ρόλου, Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου, Β’ Ανδρικού Ρόλου και Καλύτερης Πρωτότυπης Μουσικής.
Το 1997 η ταινία χαρακτηρίζεται από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου ως «πολιτιστικά, αισθητικά και ιστορικά σημαντική».
«Υπάρχει θέση για όλους σε αυτόν τον κόσμο. Και η φιλόξενη γη είναι εύφορη και μπορεί να καλύψει τις ανάγκες όλης της ανθρωπότητας. Μπορούμε κάλλιστα να ζούμε μια ζωή ελεύθερη και ωραία, έχουμε χάσει όμως τον δρόμο μας». (Απόσπασμα από την ομιλία του Τσάρλι Τσάπλιν στην ταινία.)
