Με τον Πάπα Φραγκίσκο να νοσηλεύεται με πνευμονία και στους δύο πνεύμονες, ο πλανήτης τελεί σε κατάσταση συναγερμού για ένα εξαιρετικά σημαντικό γεγονός: τον θάνατο του Ποντίφικα. Ο ίδιος έχει δηλώσει σε συνεργάτες του στο Βατικανό ότι αισθάνεται πως πλησιάζει στον θάνατο και προετοιμάζει το έδαφος για τη διαδοχή του
Ο Πάπας Φραγκίσκος νοσηλεύεται στο νοσοκομείο από τις 14 Φεβρουαρίου 2025 με την κατάσταση της υγείας του να περιγράφεται ως πολύπλοκη. Σύμφωνα με πληροφορίες υπάρχει προετοιμασία για το Κονκλάβιο, αν και κάτι τέτοιο δεν έχει επιβεβαιωθεί επίσημα από το Βατικανό.
Τι ακολουθεί όμως μετά τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου;
Ο Πάπας Φραγκίσκος, ο οποίος έχασε μέρος του ενός πνεύμονά του λόγω λοίμωξης όταν ήταν νέος και τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας, έχει δώσει οδηγίες για μια αρκετά απλοποιημένη τελετή κηδείας για τον ίδιο, αποφεύγοντας ορισμένα από τα πιο περίπλοκα τελετουργικά που συνηθίζονται όταν πεθαίνει ένας Πάπας.
Ωστόσο, ο θάνατός του, όποτε συμβεί, θα ακολουθηθεί από ένα αυστηρά καθορισμένο πρωτόκολλο που έχει εξελιχθεί κατά τη διάρκεια των αιώνων. Ορισμένες παραδόσεις του Βατικανού χρονολογούνται από την αρχαία Ρώμη.
Στο τέλος αυτής της διαδικασίας, θα εκλεγεί ο νέος ηγέτης της Καθολικής Εκκλησίας σε μια εκλογική διαδικασία γεμάτη ένταση, όπως αυτή που διαδραματίζεται στην υποψήφια για Όσκαρ ταινία «Conclave», με προοδευτικούς και συντηρητικούς καρδιναλίους να διεκδικούν τον έλεγχο ενός θεσμού με πάνω από ένα δισεκατομμύριο πιστούς παγκοσμίως.
Ο θάνατος
Η επιβεβαίωση του θανάτου του Πάπα είναι παραδοσιακά καθήκον του camerlengo (ανώτερος αξιωματούχος του Βατικανού). Αυτή τη στιγμή, το αξίωμα κατέχει ο ιρλανδικής καταγωγής Καρδινάλιος Κέβιν Φάρελ.
Αν ακολουθηθεί η παράδοση, ο Φάρελ θα επισκεφθεί τη σορό του Πάπα Φραγκίσκου στο ιδιωτικό του παρεκκλήσι και θα φωνάξει το όνομά του για να τον «ξυπνήσει». Σήμερα, αυτή η διαδικασία έχει περισσότερο συμβολικό χαρακτήρα, καθώς οι γιατροί θα έχουν ήδη επιβεβαιώσει τον θάνατο με ιατρικά μέσα. (Ένας διαδεδομένος μύθος λέει ότι ο camerlengo χτυπά απαλά το κεφάλι του Πάπα με ένα ασημένιο σφυρί, αλλά το Βατικανό το έχει διαψεύσει).
Όταν ο Ποντίφικας δεν ανταποκριθεί, σύμφωνα με την παράδοση, το δαχτυλίδι του – το οποίο χρησιμεύει ως σφραγίδα για τα επίσημα παπικά έγγραφα – καταστρέφεται ή παραμορφώνεται, σηματοδοτώντας το τέλος της θητείας του, και τα παπικά διαμερίσματα σφραγίζονται.
Ο camerlengo ενημερώνει το Κολλέγιο των Καρδιναλίων – ένα διοικητικό όργανο ανώτερων εκκλησιαστικών αξιωματούχων – ότι ο Πάπας πέθανε, πριν η είδηση ανακοινωθεί στον κόσμο μέσω επίσημης δήλωσης του Βατικανού στα μέσα ενημέρωσης.
Η περίοδος πένθους
Ο θάνατος του Πάπα ακολουθείται από εννέα ημέρες πένθους, γνωστές ως Novendiale, μια παράδοση με ρίζες στη ρωμαϊκή αρχαιότητα. Η Ιταλία, επίσης, κηρύσσει συνήθως εθνικό πένθος.
Το σώμα του Πάπα θα ευλογηθεί, θα ντυθεί με παπικά άμφια και θα εκτεθεί στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου για δημόσιο προσκύνημα. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, μεταξύ αυτών ξένοι ηγέτες και επίσημοι, θα στηθούν στην ουρά για να αποτίσουν φόρο τιμής.
Στο παρελθόν, το σώμα του Πάπα εκτίθετο πάνω σε ένα υπερυψωμένο βάθρο (catafalque), αλλά η απλοποιημένη τελετή – επιθυμία του Πάπα Φραγκίσκου – σημαίνει ότι θα βρεθεί σε ανοιχτό φέρετρο χωρίς τόση μεγαλοπρέπεια.
Παλιότερα, οι Ποντίφικες ταριχεύονταν και ορισμένων τα όργανα αφαιρούνταν πριν από την ταφή – μια εκκλησία κοντά στην Fontana di Trevi στη Ρώμη διατηρεί τις καρδιές περισσότερων από 20 σε μαρμάρινες λάρνακες, ως ιερά κειμήλια – αλλά αυτές οι πρακτικές έχουν εγκαταλειφθεί.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Αγία Έδρα εισέρχεται σε μια μεταβατική φάση που ονομάζεται sede vacante (“η έδρα είναι κενή”), κατά την οποία η διακυβέρνηση της Εκκλησίας περνά προσωρινά στο Κολλέγιο των Καρδιναλίων (Το Κονκλάβιο) αν και καμία σημαντική απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί μέχρι να εκλεγεί νέος Πάπας.
Η ταφή
Η κηδεία του Πάπα πιθανότατα θα γίνει στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου, με χιλιάδες πενθούντες να συρρέουν στο Βατικανό. Η τελετή θα προεδρεύεται από τον κοσμήτορα του Κολλεγίου των Καρδιναλίων, τον 91χρονο Ιταλό Τζιοβάνι Μπατίστα Ρε.
Παραδοσιακά, ο Πάπας θάβεται στις σπηλιές του Βατικανού, κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου βρίσκονται σχεδόν 100 παπικές ταφές, συμπεριλαμβανομένης αυτής του προκατόχου του Φραγκίσκου, Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013 και πέθανε το 2022.
Ωστόσο, ο Φραγκίσκος δήλωσε το 2023 ότι επέλεξε τη Βασιλική της Σάντα Μαρία Ματζόρε (Santa Maria Maggiore) στη Ρώμη ως τελευταία του κατοικία, καθιστώντας τον τον πρώτο Πάπα εδώ και έναν αιώνα που θάβεται εκτός Βατικανού.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Πάπας θάβεται σε τρία φέρετρα: ένα από κυπαρίσσι, ένα από ψευδάργυρο και ένα από φτελιά, τοποθετημένα το ένα μέσα στο άλλο. Ο Πάπας Φραγκίσκος, όμως, έχει ζητήσει να ταφεί σε ένα μόνο φέρετρο κατασκευασμένο από ξύλο και ψευδάργυρο.
«Habemus Papam»: Η εκλογή του νέου Πάπα
Δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του Πάπα, το Κολέγιο των Καρδιναλίων θα συνέλθει στην Καπέλα Σιξτίνα για να πραγματοποιήσει το Κονκλάβιο, την άκρως μυστική διαδικασία εκλογής νέου Πάπα. Θεωρητικά, οποιοσδήποτε βαπτισμένος άνδρας Ρωμαιοκαθολικός μπορεί να εκλεγεί Πάπας, αλλά τα τελευταία 700 χρόνια, ο πάπας επιλέγεται πάντα από το Κολλέγιο.
Η συντριπτική πλειονότητα από τους 266 Ποντίφικες που εκλέχθηκαν σε όλη την ιστορία ήταν Ευρωπαίοι. Ο Πάπας Φραγκίσκος, που γεννήθηκε ως Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, στην Αργεντινή, είναι ο πρώτος μη Ευρωπαίος Ποντίφικας εδώ και 1.300 χρόνια.
Οι υποψήφιοι δεν κάνουν ανοιχτή προεκλογική εκστρατεία για τη θέση.
Την ημέρα της ψηφοφορίας, η Καπέλα Σιξτίνα, με τη φημισμένη οροφή της ζωγραφισμένη από τον Μιχαήλ Άγγελο, σφραγίζεται και οι καρδινάλιοι, οι οποίοι έχουν δώσει όρκο εχεμύθειας, κλειδώνονται μέσα.
Μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών έχουν δικαίωμα ψήφου. Περίπου 120 θα ψηφίσουν μυστικά για τον υποψήφιο που επέλεξαν, γράφοντας το όνομά τους σε ένα ψηφοδέλτιο και τοποθετώντας το σε ένα δισκοπότηρο στην κορυφή της Αγίας Τράπεζας.
Εάν κανένας υποψήφιος δεν λάβει την απαιτούμενη πλειοψηφία των 2/3, πραγματοποιείται άλλος ένας γύρος ψηφοφορίας. Μπορεί να υπάρξουν έως και τέσσερις γύροι ανά ημέρα. Το κονκλάβιο που εξέλεξε τον Πάπα Φραγκίσκο το 2013 διήρκεσε περίπου 24 ώρες και πέντε ψηφοφορίες, αλλά η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει περισσότερο: ένα κονκλάβιο τον 13ο αιώνα διήρκεσε περίπου τρία χρόνια, ενώ ένα άλλο τον 18ο αιώνα τέσσερις μήνες.
Μόλις καταμετρηθούν τα ψηφοδέλτια, καίγονται σε μια σόμπα μέσα στην Καπέλα Σιξτίνα, η οποία έχει εγκατασταθεί εκ των προτέρων από τους πυροσβέστες του Βατικανού. Μια δεύτερη σόμπα καίει μια χημική ουσία που στέλνει ένα σήμα καπνού μέσω μιας καμινάδας στον έξω κόσμο: Μαύρος καπνός σημαίνει ότι δεν έχει επιλεγεί νέος πάπας, λευκός καπνός σημαίνει ότι έχει.
Μόλις εκλεγεί, ο νέος Πάπας εμφανίζεται στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου και ανακοινώνεται: «Habemus papam – Έχουμε Πάπα».
Στη συνέχεια, ο νεοεκλεγείς πάπας, αφού επιλέξει ένα παπικό όνομα (πιθανότατα ένα που τιμά έναν άγιο ή προκάτοχο) και φορέσει ένα λευκό ράσο, βγαίνει στο μπαλκόνι για να απευθύνει την πρώτη του ομιλία στο κοινό. Και με αυτό, ο καθολικός κόσμος έχει έναν νέο ηγέτη.
Μαζί με τον καθορισμό των διδασκαλιών και της ηθικής της εκκλησίας, ο Πάπας ασκεί σημαντική διπλωματική και πολιτική δύναμη στην παγκόσμια πολιτική, ενεργώντας ως διαμεσολαβητής σε παγκόσμιες συγκρούσεις και καθοδηγώντας τις ανθρωπιστικές προσπάθειες.
Οι περισσότεροι πάπες υπηρετούν μέχρι την ημέρα του θανάτου τους. Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ’, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013, σε ηλικία 85 ετών, λόγω της επιδείνωσης της υγείας του, ήταν ο πρώτος ποντίφικας που παραιτήθηκε μετά από 600 χρόνια.
