Σωστά δεν στηρίχθηκε και σωστά αποσύρθηκε από τις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές ο νύν Περιφερειάρχης Αττικής κ. Γ. Πατούλης μετά την χορευτική του απρέπεια σε ημέρα εθνικού πένθους και ενώ η μισή Ελλάδα καιγόταν. Υπήρχε όμως λόγος να έχει αποδοκιμαστεί και να έχει αποσυρθεί νωρίτερα.
Επίθεση σε γενικές αλήθειες με την επιστολή Πατούλη σε άπορους: Η επιβίωση ως αποτέλεσμα φιλανθρωπίας ή ως κοινωνικό δικαίωμα;
Θέμα του συγκεκριμένου άρθρου είναι ένα γεγονός που δεν έλαβε τη δημοσιότητα που θα έπρεπε με αποτέλεσμα να μην ασκηθεί κριτική σε πρόσωπα που καταχράζονται απροκάλυπτα την έννοια των κοινωνικών δικαιωμάτων, μετατρέποντας την κοινωνική αλληλεγγύη σε σχέση εμπόρου-πελάτη. Το συμβάν αφορά σε υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας κατά της φτώχειας, και συγκεκριμένα στη διανομή τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης σε πολίτες που πληρούν τα εισοδηματικά κριτήρια για να θεωρούνται κάτω από το όριο της φτώχειας. Στην παροχή τροφίμων που διεξήχθη τον Ιούλιο, ο μέσος πολίτης που δικαιούνταν την παροχή των ειδών πρώτης ανάγκης είχε την “ευχάριστη έκπληξη” να βρει πέρα από τα τρόφιμα και μια επιστολή από την Περιφέρεια Αττικής υπογεγραμμένη από τον απερχόμενο Περιφερειάρχη κ. Γιώργο Πατούλη. Στην επιστολή του, ο κ. Πατούλης ουσιαστικά δίνει συγχαρητήρια στον εαυτό του για την επιτυχία της Περιφέρειας να προσφέρει κάθε δύο μήνες τα υποτυπώδη τρόφιμα για την επιβίωση σε πολίτες που ζουν στη στέρηση και μάλιστα χαρακτηρίζει αυτήν την παροχή ως απόδειξη αλληλεγγύης και ανθρωπιάς.
Το εύλογο ερώτημα είναι το εξής: Πώς γίνεται μια πράξη ξεκάθαρης εκμετάλλευσης μιας παροχής από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά της φτώχειας, να μην έχει λάβει την απαιτούμενη δημοσιότητα και να μην έχει γραφτεί έστω ένα άρθρο για το συγκεκριμένο θέμα; Ο μέσος αναγνώστης, αν κάνει αναζήτηση στο google, δε θα βρει κάποιο συγκεκριμένο άρθρο πέρα από κάποιες δημοσιεύσεις σε προσωπικούς λογαριασμούς στα social media. Στο άρθρο αυτό, λοιπόν, θα αφιερώσουμε τον απαιτούμενο χρόνο σε ένα ζήτημα τέτοιας βαρύτητας, και θα αναφερθούμε σε λογικές “φιλανθρωπίας” ως ενδεικτικές μιας προβληματικής προσέγγισης για την φτώχεια και τα κοινωνικά προβλήματα.
Η φτώχεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat το 2022, με τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού βρίσκεται αντιμέτωπο το 22% του πληθυσμού των χωρών της Ευρώπης. Για να μιλήσουμε με απόλυτους αριθμούς, 95,3 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ε.Ε διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, το οποίο σημαίνει ότι ζούσαν σε νοικοκυριά που αντιμετώπιζαν τουλάχιστον έναν από τους τρεις κινδύνους: φτώχεια, σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση, διαβίωση σε νοικοκυριό με πολύ χαμηλό ποσοστό απασχόλησης των μελών του (1).
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη υψηλότερη θέση, μετά τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Συγκεκριμένα, το ποσοστό του πληθυσμού στην Ελλάδα που κινδυνεύει να βρεθεί κάτω από το όριο της φτώχειας ανέρχεται στο 26%. Με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το 2020, το 12,1% του πληθυσμού που ζει σε συνθήκες στέρησης βρίσκεται στην Αττική (2).
Παρότι υπάρχουν πολλοί ορισμοί για τη φτώχεια, το βασικό περιεχόμενο της έννοιας είναι η κατάσταση αποστέρησης αγαθών και υπηρεσιών, και μπορεί να αφορά είτε σε απόλυτη φτώχεια, δηλαδή σε αδυναμία κάλυψης βασικών αναγκών, όπως διατροφή, στέγαση, ρουχισμό, συνθήκες υγιεινής, είτε σε σχετική φτώχεια (3). Τις τελευταίες δεκαετίες τα νομοθετικά πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνουν επιταγές που ορίζουν τα κράτη υπεύθυνα για την αντιμετώπιση της φτώχειας με την εφαρμογή αντίστοιχων πολιτικών, ενώ στις κοινωνικές επιστήμες θεωρείται δεδομένο ότι η φτώχεια αποτελεί αποτέλεσμα δομικών-κοινωνικών παραγόντων.
Από τα αυτονόητα στην παρωδία και το αντίστροφο: Η πολιτική ευθύνη είναι φιλανθρωπία;
Αφού έχουμε αναφερθεί στα αυτονόητα, μπορούμε τώρα να σχολιάσουμε την επιστολή Πατούλη στους απόρους της Αττικής κατά την παραλαβή τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης. Ο μέσος πολίτης βρίσκεται μπροστά σε μια βίαιη αντιστροφή της πραγματικότητας:
Η πολιτική ευθύνη παρουσιάζεται ως φιλανθρωπία, και καλούμαστε να πούμε και “ευχαριστώ”. Άραγε ο κ. Πατούλης δε συνεργάζεται με ειδικούς κοινωνικούς επιστήμονες, οι οποίοι θα τον αποθάρρυναν να βάλει μια τέτοια επιστολή σε τρόφιμα για πολίτες που δικαιούνται υλική στήριξη; Με αυτήν την επιστολή ο κ. Πατούλης αποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τους πολίτες που ζουν στο όριο της φτώχειας: ως κάποια ομάδα που του χρωστάει “ευχαριστώ” που λαμβάνει τα απαραίτητα για την επιβίωση, ή ως μια ομάδα που του χρωστάει ψήφο, αν θέλει να συνεχίσει να επιβιώνει λαμβάνοντας τρόφιμα.
Ο κύριος Πατούλης χρειάζεται να ενημερωθεί από ειδικούς ότι έχει περάσει πάνω από έναν αιώνα από τότε που στην Ευρώπη η υπεράσπιση κοινωνικών δικαιωμάτων αντιμετωπιζόταν ως φιλανθρωπία των ανώτερων οικονομικών τάξεων απέναντι στις κατώτερες. Σήμερα, η βιβλιογραφία, τα νομοθετικά πλαίσια, η επιστήμη και τα κινήματα μιλάνε για δικαιώματα, για διεκδίκηση και για προάσπιση συμφερόντων.
Το δικαίωμα είναι δικαίωμα και δεν απαιτεί ευχαριστίες.
Είναι πολύ συχνό φαινόμενο οι άρχουσες τάξεις να αντιμετωπίζουν τις κοινωνικές ομάδες που ζουν στο όριο της εξαθλίωσης σαν ευάλωτους, χειραγωγήσιμους όχλους τους οποίους μπορούν να επηρεάζουν κατά βούληση με βάση τα πολιτικά τους συμφέροντα. Η ιστορία όμως έχει μνήμη, όπως και τα ίδια τα υποκείμενα της καταπίεσης, που έχουν αποδείξει πολλές φορές ότι στο πέρασμα των χρόνων ότι δεν συμβιβάζονται με ούτε ξεγελιούνται από αφελείς προσπάθειες χειραγώγησης και εκβιασμών. Η μεγαλομανία πολιτικών προσώπων έχει τιμωρηθεί πολλές φορές στο παρελθόν και οι κοινωνίες δεν συγχωρούν την αλαζονεία.
Ο κ. Πατούλης επίσης, με τις τελευταίες δηλώσεις του, εξακολουθεί να εντάσσει τον εαυτό του ως μέλος σε συγκεκριμένο κομματικό σχηματισμό, αυτόν της Ν.Δ. η οποία αυτή του την ένταξη δεν την αρνείται, επομένως το κόμμα και η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, έστω και τώρα, θα πρέπει να συνδέσουν την πολιτική “τιμωρία” του κ. Πατούλη τον οποίο δε θα στηρίξουν στις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, και με την επιστολή – ατόπημα του σε απόρους συμπολίτες μας.
Όσοι και όσες ασχολούμαστε με την πολιτική σε οποιοδήποτε επίπεδο, πρέπει να καταλάβουμε ότι οι άνθρωποι και οι κοινότητες έχουν φωνή, άσχετα αν αυτό μας εξυπηρετεί. Αυτό που αποφασίζουμε εμείς, είναι αν θέλουμε να τους φιμώσουμε ή να φωνάξουμε πλάι τους.
1. Eurostat, 2022. Διαθέσιμο online στο https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/w/DDN-20230614-1
2.ΕΛΣΤΑΤ, 2021. ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΚΊΝΔΥΝΟΣ ΦΤΏΧΕΙΑΣ Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών. Διαθέσιμο στο https://www.statistics.gr/documents/20181/e944c120-8160-e879-8ca6-203c8f298156.
3. Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο για την Κοινωνική Ένταξη, Αθήνα, Δεκέμβριος 2014 Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας.
