Η δολιοφθορά στο φράγμα Νόβα Καχόβκα δημιουργεί τη χειρότερη περιβαλλοντική καταστροφή στην Ουκρανία μετά το Τσερνόμπιλ. Απειλεί δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, το ενεργειακό δίκτυο και το περιβάλλον της χώρας, ενώ επαναφέρει για μία ακόμη φορά στο προσκήνιο τον πυρηνικό εφιάλτη
Οι ανησυχίες για μια τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή στην Ουκρανία έχουν επικεντρωθεί εδώ και καιρό στον πυρηνικό σταθμό Zαπορίζια που κατέχει η Ρωσία. Όμως απ’οτι φαίνεται ψάχναμε σε λάθος μέρος.
Η καταστροφή συνέβη νωρίς την Τρίτη (6/6), όταν εκρήξεις κατέστρεψαν το κολοσσιαίο υδροηλεκτρικό φράγμα Nόβα Καχόβκα στη νότια Ουκρανία – αποστραγγίζοντας μια από τις μεγαλύτερες τεχνητές δεξαμενές της Ηπείρου. Οδήγησε στην απομάκρυνση χιλιάδων ανθρώπων, μόλυνε τη γη, κατέστρεψε μια μεγάλη γεννήτρια ηλεκτρικής ενέργειας και αναμένεται να προκαλέσει μελλοντικά προβλήματα με την παροχή νερού.
Tεράστια περιβαλλοντική κατάστροφή
Το Κίεβο κατηγορεί τη Ρωσία, η οποία κατέλαβε τον έλεγχο του φράγματος στις 24 Φεβρουαρίου του 2022, την πρώτη ημέρα της πλήρους κλίμακας εισβολής της στην Ουκρανία. Το Κρεμλίνο έδειξε ως υπεύθυνη την Ουκρανία, αλλά δεν παρείχε στοιχεία.
Η Ουκρανία έχει προειδοποιήσει εδώ και καιρό για τον κίνδυνο. Τον Οκτώβριο, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι κάλεσε τη Δύση να πιέσει τη Ρωσία να μην ανατινάξει το φράγμα, το οποίο, όπως είπε, ήταν στημένο με εκρηκτικά. «Η καταστροφή του φράγματος θα σήμαινε μεγάλης κλίμακας καταστροφή», είπε.
Αλλά ενώ διεθνείς παρατηρητές είναι παρόντες στο Zαπορίζια, το μεγαλύτερο πυρηνικό εργοστάσιο της Ευρώπης, αυτό δεν συνέβη με τη Nόβα Καχόβκα. Το φράγμα «βίωσε» μήνες συγκρούσεων καθώς η Ουκρανία απώθησε τα ρωσικά στρατεύματα στον ποταμό Ντνίπρο πέρυσι και τώρα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή μεταξύ των δύο στρατών.
Μια ανθρώπινη καταστροφή
Ο άμεσος αντίκτυπος είναι για τους ανθρώπους που ζουν στην περιοχή. Η δυτική ακτή του Δνείπερου βρίσκεται υπό ουκρανικό έλεγχο, ενώ η ανατολική εξακολουθεί να κρατείται από τη Ρωσία. Ο Ουκρανός επικεφαλής της περιφέρειας της Χερσώνας, Oλεκσάντρ Προκούντιν, δήλωσε ότι 16.000 άνθρωποι σε εδάφη που ελέγχονται από την Ουκρανία βρίσκονται σε κίνδυνο και πολλοί θα πρέπει να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Ο Βιτάλι Μπογκντάνοφ, βουλευτής στο δημοτικό συμβούλιο της Χερσώνας που ζει κοντά, πήγε να δει το μέγεθος της ζημιάς το πρωί της Τρίτης. «Δεν υπάρχει πανικός, οι υπηρεσίες διάσωσης εργάζονται, η αστυνομία και ο στρατός είναι παντού», είπε στο POLITICO και πρόσθεσε: «Πολλοί άνθρωποι απομακρύνονται». Είπε ότι δεν σχεδίαζε να φύγει από το σπίτι του καθώς πρέπει να φροντίσει τους ηλικιωμένους συγγενείς του. Όσοι ζουν σε ρωσικά κατεχόμενα εδάφη δεν ξέρουν τι να κάνουν στη συνέχεια.
Ο Σέρχιι Ζεινάλοφ, ένας σκηνοθέτης που ζει στο Κίεβο, τηλεφώνησε στη γιαγιά του στο Oλέσκι, μια πόλη περίπου 70 χιλιόμετρα από το φράγμα, το πρωί της Τρίτης. «Εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε νερό στην πόλη. Από όσο γνωρίζω δεν υπάρχει ρεύμα ή επικοινωνία στην περιοχή τώρα. Ως αποτέλεσμα, οι πληροφορίες έρχονται σιγά-σιγά. Εν τω μεταξύ, το νερό πλησιάζει τα σπίτια εκεί»
Περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Ο υφυπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Άντριι Μέλνικ χαρακτήρισε την καταστροφή του φράγματος Νόβα Καχόβκα «τη χειρότερη περιβαλλοντική καταστροφή στην Ευρώπη από το Τσερνόμπιλ».Το εύρος των επιπτώσεων είναι τεράστιο — από τον εκτοπισμό ανθρώπων έως τον πνιγμό ζώων και τη ρύπανση του περιβάλλοντος.
«Τώρα γνωρίζουμε ότι δυνητικά 600 ή ίσως ακόμη και 800 τόνοι πετρελαίου έχουν απελευθερωθεί στο νερό», δήλωσε στις Βρυξέλλες ο υπουργός Περιβάλλοντος της Ουκρανίας Ρούσλαν Στρίλετς. «Αυτή η πετρελαιοκηλίδα θα παρασυρθεί στον ποταμό Δνείπερο και είμαι σίγουρος ότι θα φθάσει στη Μαύρη Θάλασσα».
Σύμφωνα με τον Oλέξιι Πασιούκ, ακτιβιστή της περιβαλλοντικής ομάδας CEE Bankwatch, οι «προσωρινές επιπτώσεις» της πλημμύρας μπορεί να διαρκέσουν έως και μια εβδομάδα. «Ωστόσο, αργότερα ο μεγαλύτερος αντίκτυπος θα προκληθεί από την έλλειψη νερού καθώς η δεξαμενή Kαχόβκα είναι πηγή νερού για το σύστημα ποτίσματος της νότιας περιοχής Χερσώνα», πρόσθεσε. «Μπορούμε να περιμένουμε σημαντικά προβλήματα για τη γεωργία και για τους ντόπιους που ζουν από αυτήν».
Η αποστράγγιση της δεξαμενής θα μπορούσε επίσης να έχει δραματικό αντίκτυπο στην κατεχόμενη χερσόνησο της Κριμαίας. Βασίζεται στο νερό από την ηπειρωτική Ουκρανία. Μία από τις πρώτες ενέργειες εισβολής των ρωσικών στρατευμάτων πέρυσι ήταν να ανοίξουν ξανά ένα κανάλι νερού που συνδέεται με τη δεξαμενή που είχε κλείσει από την Ουκρανία μετά την προσάρτηση του 2014.
«Θα είναι μια κοινωνικοοικονομική καταστροφή. Οι αγρότες δεν θα μπορούν να καλλιεργήσουν», δήλωσε ο Βιμ Ζουίζενμπουργκ της PAX, μιας ολλανδικής ΜΚΟ που συνεργάζεται με το ερευνητικό δίκτυο Bellingcat. «Η Ουκρανία είχε ήδη [αποκλείσει] τον ποταμό προς την Κριμαία πριν από τη σύγκρουση για να σταματήσει τη ροή του νερού , που ήδη οδήγησε σε κάποια ερημοποίηση στην περιοχή. Είναι δύσκολο να προβλέψεις οτιδήποτε – τα περισσότερα από τα αποτελέσματα πιθανότατα θα εμφανιστούν σε δύο έως τρία χρόνια».
Η Ιουλία Μαρχέλ, συντονίστρια του Let’s Do It Ukraine SOS, της μεγαλύτερης περιβαλλοντικής ΜΚΟ της χώρας, χαρακτήρισε την έκρηξη του φράγματος «καταστροφή». «Τα ζώα, τα είδη, θα καταστραφούν», είπε. «Θα αλλάξει το κλίμα ολόκληρης της περιοχής. Οι ουκρανικές αγροτικές εκτάσεις πιθανότατα έχουν καταστραφεί. Η περιοχή θα πλημμυρίσει. Τα μέρη από τα οποία θα φύγει το νερό θα μετατραπούν σε έρημους, τα μέρη όπου θα μείνει το νερό θα γίνουν βάλτοι»
Προσθέτει το τεράστιο κόστος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του πολέμου, το οποίο έχει φτάσει τα 53 δισεκατομμύρια ευρώ, δήλωσε το υπουργείο Περιβάλλοντος της Ουκρανίας.
Αγώνες εξουσίας
Η καταστροφή του φράγματος δεν θα έχει άμεση επίδραση στο εθνικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας, δήλωσε ο Βιτάλι Μούχιν, στρατηγικός σύμβουλος της κρατικής εταιρείας υδροηλεκτρικής ενέργειας του Κιέβου Ukrhydroenergo. Το Nόβα Καχόβκα, που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1950, έχει χωρητικότητα 357 μεγαβάτ, αλλά δεν έχει συνεισφέρει μεγάλη ισχύ από τότε που τέθηκε υπό ρωσική κατοχή.
Δεν θα είναι ξανά λειτουργικό σύντομα. Η Ukrhydroenergo είπε ότι «ως αποτέλεσμα των εκρήξεων στην αίθουσα μηχανών, ο υδροηλεκτρικός σταθμός Kαχόβκα καταστρέφεται ολοσχερώς. Δεν ειναι αναστρέψιμο». Ο υδροηλεκτρικός σταθμός θα ήταν βασική πηγή καθαρής ενέργειας και σημαντικό μέρος του μεταπολεμικού ενεργειακού τοπίου της Ουκρανίας, δήλωσε η Oλένα Παβλένκo, πρόεδρος του ενεργειακού think tank του ομίλου DiXi του Κιέβου.
Ο Iχόρ Σιρότα, επικεφαλής της Ukrhydroenergo, είπε ότι το Κίεβο θα κατασκευάσει ένα νέο εργοστάσιο στην ίδια τοποθεσία μόλις απελευθερώσει την περιοχή. Η ανατίναξη του φράγματος έχει πιθανό αντίκτυπο στον πυρηνικό σταθμό της Zαπορίζια που έχει σημαδευτεί από τη μάχη και το οποίο έχει επίσης καταληφθεί από τα ρωσικά στρατεύματα.
Το εργοστάσιο βασίζεται στο νερό της δεξαμενής για την ψύξη των έξι αντιδραστήρων του, αλλά τώρα βρίσκονται σε λεγόμενη κρύα διακοπή λειτουργίας και η πισίνα ψύξης του εργοστασίου είναι γεμάτη, οπότε χρειάζονται μόνο «λίγα λίτρα την ημέρα», δήλωσε ο Leon Cizelj, πρόεδρος της European Nuclear Society.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας είπε ότι υπάρχει αρκετό νερό ψύξης στο εργοστάσιο για περίπου έξι μήνες. «Η εγκατάσταση έχει διαθέσιμες εφεδρικές επιλογές και δεν υπάρχει βραχυπρόθεσμος κίνδυνος για την πυρηνική ασφάλεια», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής, Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι.
«Η σύγκρουση συνεχίζει να θέτει νέα πιεστικά όρια», δήλωσε ο Νταγκ Γουέιρ, διευθυντής έρευνας και πολιτικής στο Παρατηρητήριο Συγκρούσεων και Περιβάλλοντος. «Πολλοί άνθρωποι έχουν ανησυχήσει για αυτά τα φράγματα, αλλά ταυτόχρονα δεν περίμεναν ποτέ να παραβιαστούν. Τα γεγονότα απλώς συνεχίζουν να εκτυλίσσονται, δημιουργώντας στρώματα περιβαλλοντικής ζημιάς στην Ουκρανία»
