Η πανδημία του κορωνoϊού άλλαξε τη ζωή μας, εντείνοντας την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα για το μέλλον. Διότι η πανδημία αποκάλυψε όχι μόνο πόσο απάνθρωπο αλλά και πόσο σαθρό είναι το νεοφιλελεύθερο οικοδόμημα. Ένα σύστημα που αφήνει απροστάτευτους τους πιο ευάλωτους, τους ηλικιωμένους, τους ασθενείς, τους φτωχούς, τους κοινωνικά αποκλεισμένους, τους πρόσφυγες και μετανάστες και που, ταυτόχρονα, δεν είναι βιώσιμο για τη συντριπτική κοινωνική πλειοψηφία.
Σε πολιτικό επίπεδο, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εκδηλώθηκε ακόμα πιο έντονα ένας εσωτερικός διχασμός, στην Ε.Ε., ο οποίος, βέβαια, προϋπήρχε. Από τη μία πλευρά, το στρατόπεδο των νεοφιλελεύθερων δυνάμεων, στις κυβερνήσεις και στο εσωτερικό των επιμέρους κρατών, για τις οποίες η κρίση αντιμετωπίζεται ως ευκαιρία αποδιάρθρωσης των εργασιακών σχέσεων, συρρίκνωσης της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, παράδοσης δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών στην ιδιωτική κερδοσκοπία.
Η ανάγκη προοδευτικής απάντησης στην κρίση
Από την άλλη πλευρά, όμως, η πανδημία αποκάλυψε και την ανάγκη προοδευτικής απάντησης στην κρίση, με στήριξη των εργαζομένων, της δημόσιας Υγείας και του κοινωνικού κράτους. Διότι έθεσε και θέτει στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι στις προηγούμενες κρίσεις στην Ευρώπη, ζητήματα όπως η ενίσχυση της δημόσιας Υγείας, η προστασία των πιο ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων, η ανάγκη για μια ευρεία παρέμβαση του κράτους στην οικονομία και στον τομέα της κοινωνικής προστασίας.
Είναι θετικό ότι το αίτημα για τη θέσπιση ευρωομολόγων, το οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ έθετε εδώ και χρόνια, συζητείται πλέον ευρέως από πολλές ευρωπαϊκές δυνάμεις. Η κατάσταση στην Ευρώπη σε σχέση με το 2015, όταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας μας ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι πλέον διαφορετική. Σήμερα στο τιμόνι της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ιταλίας βρίσκονται προοδευτικοί ηγέτες, που αναδεικνύουν τη διάσταση της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης, υποστηρίζουν την ανάγκη ενός ισχυρού δημόσιου τομέα, αλλά και της θέσπισης ευρωομολόγων και μιας μορφής αμοιβαιοποίησης του χρέους. Πλέον, τέτοιες λύσεις συζητούνται ακόμα και στα ευρωπαϊκά όργανα. Παράλληλα, η ισπανική κυβέρνηση θέσπισε τη χορήγηση ενός ελάχιστου κοινωνικού εισοδήματος, μέτρο το οποίο συζητείται και στην Ιταλία.
Ο ακροδεξιός κίνδυνος για την Ε.Ε.
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά. Δεν είναι τυχαίο ότι τη γραμμή περί εθνικών λύσεων την ενστερνίζονται χώρες του Βορρά, οι οποίες έχουν την οικονομική δυνατότητα να αντεπεξέλθουν καλύτερα στις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Αυτές οι απόψεις τροφοδοτούν την Ακροδεξιά και αποτελούν τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την ενότητα της Ε.Ε. Καλλιεργούν, όμως, και μια αυταπάτη, ότι μπορεί κάποιος, μόνος του, να διασωθεί, τη στιγμή που οι υπόλοιποι, γύρω του, θα πλήττονται.
Είναι όμως αυταπάτη ότι η ζωή συνεχίζεται. Ξεχνούν, ή μάλλον προσποιούνται ότι ξεχνούν, πως, μόλις πριν λίγους μήνες, όταν ακόμα δεν είχαμε καν ακούσει το όνομα κορωνοϊός, ήδη είχαν εμφανιστεί σημάδια ύφεσης, ακόμα και στη Γερμανία. Αλλά, κυρίως, ότι στο επίκεντρο της διεθνούς ανησυχίας βρίσκονταν οι επιπτώσεις μιας άλλης κρίσης, της κλιματικής, η οποία, φυσικά, δεν ξεπεράστηκε σήμερα, ως διά μαγείας, μόνο και μόνο γιατί πρόσκαιρα δεν συζητάμε τόσο για αυτήν.
Η πρόταση της Κομισιόν
Αυτή τη στιγμή, όλες οι διεθνείς αναλύσεις κάνουν λόγο για την έλευση μιας μεγάλης, ιστορικής ύφεσης, στην Ε.Ε., τις ΗΠΑ και την Κίνα, με ταυτόχρονη εκτόξευση της ανεργίας. Απέναντι στη μεγάλη οικονομική κρίση που έρχεται, η πρόταση της Κομισιόν σχετικά με το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί μια τομή σε σχέση με το παρελθόν. Είναι πολύ σημαντικό ότι περιλαμβάνει μεταβιβάσεις πόρω, κι όχι μόνο δάνεια. Αυτό σημαίνει ότι σπάει το ταμπού, σχετικά με την άρνηση αμοιβαιοποίησης χρεών.
Είναι επίσης θετικό και το ύψος του πακέτου. Δεν αποτελεί, φυσικά, οριστική πρόταση. Πρέπει να διατηρούμε κάποιες επιφυλάξεις για τις τελικές αποφάσεις, διότι βλέπουμε ήδη την αντίδραση κάποιων χωρών του Βορρά. Επίσης, πρέπει να δούμε και ποιες θα είναι οι αιρεσιμότητες. Είναι μεν θετικό ότι δεν προβλέπεται μια επιτήρηση τύπου τρόικας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν όροι, ιδίως για τη χώρα μας.
Οι δηλώσεις του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Β. Ντομπρόβσκις στα «Νέα», ιδίως η υπενθύμισή του ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας, δεν μπορεί παρά να μας προβληματίζουν.
Όμως, το κύριο ζητούμενο, για τον αριστερό και προοδευτικό κόσμο, είναι το πού θα κατευθυνθούν οι πόροι. Είναι θετικό ότι, σύμφωνα με το σχέδιο της Κομισιόν, δύο από τους τομείς που θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν είναι η Πράσινη Οικονομία και η Ψηφιοποίηση. Για τη χώρα μας, είναι κρίσιμο να δούμε πού θα σχεδιάσει να κατευθύνει αυτές τις ενισχύσεις μια κυβέρνηση όπως αυτή του κ. Μητσοτάκη.
Τα χρήματα της Ε.Ε. θα πρέπει να κατευθυνθούν στην κοινωνία, για τη μεταρρύθμιση του Δημοσίου, για το κοινωνικό κράτος, στη βάση ενός συνολικού σχεδίου για το παραγωγικό μοντέλο που χρειάζεται να ακολουθήσει η χώρα μας, για τις δικές της ανάγκες και με βάση τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα.
Ο συσχετισμός δυνάμεων
Το τι θα αποφασιστεί τελικά, στα όργανα της Ε.Ε., αλλά και το τι θα σχεδιαστεί και υλοποιηθεί στα κράτη-μέλη, και ειδικά στη χώρα μας, εξαρτάται από τον συσχετισμό δυνάμεων. Γι’ αυτό, σήμερα όσο ποτέ, είναι αναγκαία η δημιουργία ενός αριστερού, προοδευτικού μετώπου, τόσο στην Ε.Ε. όσο και στη χώρα μας, για την προοδευτική επανίδρυση της Ε.Ε., στη βάση της διακρατικής αλληλεγγύης, την ανάσχεση του νεοφιλελευθερισμού του εθνικισμού, της αποδιάρθρωσης των εργασιακών σχέσεων.
Αναγκαιότητα η οποία, όμως, ακόμα και σήμερα, δεν φαίνεται να έχει γίνει αντιληπτή από ορισμένα Σοσιαλδημοκρατικά και Πράσινα κόμματα της Ε.Ε. Έτσι, παρότι οι αντίστοιχες ευρωπαϊκές πολιτικές οικογένειες υποστηρίζουν τα μέτρα αλληλεγγύης μεταξύ κρατών-μελών, όπως την έκδοση ευρωομολόγων, παρατηρείται η αντίφαση, οι Σοσιαλδημοκράτες της Δανίας ή οι Πράσινοι της Αυστρίας να συμμετέχουν σε κυβερνήσεις που αρνούνται οποιαδήποτε μορφή αμοιβαιοποίησης των χρεών, τη στιγμή που η Άν. Μέρκελ καταθέτει μαζί με τον Εμ. Μακρόν τη γνωστή, προωθημένη πρόταση για το Ταμείο Ανάκαμψης και το Φίνε Γκελ της Ιρλανδίας, επίσης μέλος του ΕΛΚ, συντάσσεται με την πρόταση για την έκδοση ευρωομολόγων.
Όμως, η αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων της επερχόμενης οικονομική κρίσης, αλλά και της κλιματικής κρίσης, του προσφυγικού και μεταναστευτικού, της προάσπισης του κοινωνικού κράτους, θέτει κάθε αριστερό και προοδευτικό πολίτη, κάθε πολιτική δύναμη, ενώπιον ιστορικών ευθυνών. Γι’ αυτό, ο ΣΥΡΙΖΑ, ως το μεγαλύτερο κόμμα της ευρωπαϊκής Αριστεράς, προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις να παίξει ενεργό ρόλ, στον διάλογο και τη συνεργασία των προοδευτικών δυνάμεων στην Ευρώπη.
* Η Ράνια Σβίγκου είναι υπεύθυνη για τον τομέα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στην Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην «Αυγή» της Κυριακής
