Ο Νίκος Κοτζιάς, με αφορμή τη δημοσίευση των απόρρητων πρακτικών του ΟΗΕ, σημειώνει σε συνέντευξή του στον «Φιλελεύθερο» της Κύπρου, πως ο ίδιος είχε επαναλάβει -και στην επιστολή και προφορικά- πως η παρακολούθηση και ο έλεγχος της απόσυρσης των στρατευμάτων πρέπει να γινόταν από τον ΟΗΕ και άλλα κράτη-μέλη.
«Δεν ήταν δυνατό να συμμετέχουν στο θεσμό της εποπτείας υλοποίησης των αποφάσεων οι ίδιοι οι ελεγχόμενοι και μάλιστα με δικαίωμα βέτο», ανέφερε.
Αναλυτικά η συνέντευξη Κοτζιά στον δημοσιογράφο Κώστα Βενιζέλο:
Πώς σας φάνηκαν τα ντοκουμέντα που αποκαλύψαμε;
Καταρχάς να σας συγχαρώ, εσάς, τον κ. Ιγνατίου και τον «Φιλελεύθερο» για την δημοσιογραφική σας επιτυχία. Αξίζει να σημειώσω ότι αυτά τα έγγραφα δεν είχαν δοθεί στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, παρόλο που ο κ. Άιντε τα μοίραζε σαν στραγάλια εδώ και εκεί. Είναι ντοκουμέντα που σε ένα βαθμό δείχνουν την αλήθεια, αφού, βέβαια, λάβει κανείς υπόψη του, ότι η διπλωματική πρακτική για τέτοια έγγραφα, είναι να διορθώνονται από τον κάθε φορά προϊστάμενο της ομάδας, εδώ, δηλαδή, από τον κ. Άιντε.
Μειώνει αυτό την αξία τους;
Κάθε άλλο. Έχουν μεγάλη αξία. Διότι παρόλο που υπήρξε «μαγείρεμά τους» πάλι δεν μπορούν να συγκαλυφθούν οι ευθύνες της Τουρκίας.
Από τη δημοσιοποίηση των πρακτικών των Ηνωμένων Εθνών στο Κραν Μοντάνα προκύπτει πως ο ΓΓ απέκρυψε το γεγονός ότι η τουρκική πλευρά δεν ήταν έτοιμη για να αποδεχθεί κατάργηση Εγγυήσεων και αποχώρηση των στρατευμάτων. Κι όμως ο Γ.Γ. άλλα φαίνεται πως έλεγε σε εσάς; Ποια η δική σας εκτίμηση;
Συναντήσαμε τον ΓΓ του ΟΗΕ το μεσημέρι της τελευταίας μέρας. Ήταν τότε αισιόδοξος ότι «οι Τούρκοι αλλάζουν θέσεις». Δεν μας είπε ότι απέρριπταν τις δικές του θέσεις. Κάθε άλλο. Σας θυμίζω ότι ο ΓΓ είχε υιοθετήσει τις δύο θεμελιακές προτάσεις της ελληνικής πλευράς, για αποχώρηση των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων και για κατάργηση των συνθηκών εγγυήσεων και «συμμαχίας». Εκείνη την περίοδο η Τουρκία ήταν διεθνώς στρυμωγμένη. Η ΕΕ, ο ΓΓ του ΟΗΕ και τέσσερα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας συμφωνούσανε μαζί μας. Ακόμα και το πέμπτο μέλος, το Ηνωμένο Βασίλειο, δια του τότε Υπουργού Εξωτερικών έδειχνε να κατανοεί τις θέσεις μας, σε αντίθεση με τον Ντούνκαν, τον τότε Αναπληρωτή του, ο οποίος ήταν παρών στις διαπραγματεύσεις. Ο Ντούνκαν έγραψε αργότερα στις «Αναμνήσεις» του, ότι «την ημέρα της παραίτησής του Κοτζιά από Υπουργός ήπια σαμπάνια μαζί με την παρέα μου».
Στείλατε μια επιστολή στον Γ.Γ. Γιατί αποφασίσατε να το κάνετε και σε τι αναφερθήκατε;
Ήθελα να του επιστήσω την προσοχή, ότι αυτό που ήλπιζε, ότι, δηλαδή, θα συμφωνούσε η Τουρκία, που δεν συμφώνησε τελικά, θα πρέπει να γίνει συγκεκριμένο και όχι έκφραση «αφηρημένης βούλησης». Να μας εξηγήσει, δηλαδή, η Τουρκία τι σημαίνει για εκείνη «η μείωση των στρατευμάτων» που μας μετέφερε ο ΓΓ, πόσους θέλει να διατηρήσει ακριβώς και για ποιο λόγο. Ότι θα πρέπει, ακόμα, να καταργηθούν οι δύο συνοδευτικές Συνθήκες της Ζυρίχης. Εμείς δεν θέλαμε την παραμονή της ΤΟΥΡΔΥΚ των 650 ανδρών. Αλλά αν οι δύο κοινότητες συμφωνούσαν στην εσωτερική πτυχή, στην οποία εμείς ποτέ δεν ανακατευτήκαμε και προβλεπόταν να φύγει σε εύλογο χρόνο ο κατοχικός στρατός, το ζήτημα της διατήρησης ή όχι των προβλέψεων της Ζυρίχης-Λονδίνου για 650 Τούρκους και 950 Έλληνες άνδρες, θα μπορούσε να ήταν το θέμα συζήτησης ανάμεσα στις ηγεσίες των δύο πλευρών μετά από μια εβδομάδα στην Νέα Υόρκη. Διότι δεν έβλεπα ότι θα μπορούσε ο Τσαβούσογλου να πάρει την απαιτούμενη ορθή απόφαση στο Κραν-Μοντανά.
Του έγραψα και για ένα ειδικότερο θέμα: του πώς θα γινόταν η εποπτεία, η παρακολούθηση και ο έλεγχος της απόσυρσης των στρατευμάτων. Ο κ. Άιντε και η τουρκική πλευρά ήθελε να είναι μέλη τής επιτροπής οι εγγυήτριες δυνάμεις και με δυνατότητα βέτο. Εμείς επιμέναμε, και το επανέλαβα στην επιστολή, να προέρχονται από τον ΟΗΕ και τα άλλα κράτη-μέλη του. Δεν ήταν δυνατό να συμμετέχουν στο θεσμό της εποπτείας υλοποίησης των αποφάσεων οι ίδιοι οι ελεγχόμενοι και μάλιστα με δικαίωμα βέτο.
Προφορικά, επίσης, του υπογράμμισα την ανάγκη η όποια συμφωνία να είναι σαφής, με ευκρινή χρονοδιαγράμματα και δεσμεύσεις. Υπήρχαν και άλλα θέματα, αλλά δεν είναι του παρόντος.
Εντέλει; Συνολικά;
Συνολικά, ο ΓΓ μας έλεγε ότι μπορεί να υπάρξει συμφωνία από τους Τούρκους, και εμείς του λέγαμε ότι θέλουμε μια καλή συμφωνία που θα είναι δίκαιη και συγκεκριμένη ώστε να μην μπλέξουμε στο μέλλον. Εκείνος πιθανά να γνώριζε ότι δεν επρόκειτο να υπάρξει. Μπορεί, όμως, ο Άιντε να προσάρμοσε εκ των υστέρων, κατά βούληση, τα πρακτικά για να εμφανίσει τους Τούρκους ότι είχαν μιλήσει με σαφήνεια, προκειμένου να μπερδέψει τη μνήμη του κ. Γκουτέρες.
Γιατί το λέτε αυτό;
Στο Δείπνο, ο κ. Γκουτέρες άνοιξε τη συζήτηση με ένα κύριο θέμα για το οποίο υπήρχε έγγραφη πρόταση του ΟΗΕ: πώς θα λειτουργήσει η επιτροπή αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων. Μας ανακοίνωσε, επίσης, ότι η Τουρκία είχε συμφωνήσει με την κατάργηση των δύο επιμέρους Συνθηκών. Υποστήριξα τις θέσεις του ΓΓ με επιμέρους παρατηρήσεις. Ήμουν ο μόνος που μίλησα με βάση την πρόταση του ΓΓ για την «Συμφωνία Εφαρμογής». Αμέσως μετά, ο Βρετανός ΑΝΥΠΕΞ με προκλητική παρέμβαση αποδιοργάνωσε τη συζήτηση. Ανοιξε τον δρόμου για να δηλώσει λίγο αργότερα η Τουρκία ότι ο ΓΓ του ΟΗΕ δεν λέει την αλήθεια διότι ουδέποτε συμφώνησε με αυτά που «διατείνεται ο ΓΓ». Επακολούθησε μια έντονη συζήτηση ανάμεσα στον Τούρκο ΥΠΕΞ και τον ΓΓ του ΟΗΕ. Στο τέλος, στις πρωινές ώρες, αποκαμωμένος ο ΓΓ του ΟΗΕ (ο οποίος ήταν άυπνος και με τζετ-λαγκ) είπε στον Τούρκο ΥΠΕΞ ότι «φαίνεται δεν κατάλαβα τι είπαμε και τι συμφωνήσαμε». Βέβαια, στη συνέχεια, πολλοί εργάστηκαν ώστε αυτός ο επίμονος διάλογος ανάμεσα στον Γκουτέρες και στον Τσαβούσογλου να διαγραφεί από τα πρακτικά!
Αν συνδυάσει κανείς τα γεγονότα, υπάρχουν μόνο δύο ερμηνείες. Η μία, ότι ο Γκουτέρες έκανε όντως λάθος. Τα πρακτικά του Άιντε να είναι ορθά και να μην είχε δώσει κάποια υπόσχεση ο Τσαβούσογλου. Η δεύτερη είναι να είχε δίκαιο ο ΓΓ ΟΗΕ, όπως και είχε, και ο Τσαβούσογλου με οδηγίες από την Άγκυρα να έκανε αλλαγή στη θέση του, που ο επιβλέπων τα πρακτικά την άλλαξε αναδρομικά για να τον προστατεύσει. Ποιος δηλαδή; Μα ασφαλώς ο φίλος του, ο κ. Άιντε.
Εσείς είχατε κατ΄ιδίαν συνάντηση με τον Τσαβούσογλου; Εάν ναι τι σας είπε;
Όχι δεν είχαμε. Είχαμε κλείσει ραντεβού για τις 30.6.17 στις 13.30 να φάμε μαζί και να κουβεντιάσουμε τα ζητήματα που ήταν πάνω στο τραπέζι. Ένα τέταρτο πριν το ραντεβού η τουρκική πλευρά ακύρωσε την συνάντηση χωρίς καμιά εξήγηση και χωρίς να απαντήσει σε επόμενες προτάσεις μας. Δεν ήθελαν μια συζήτηση πρόσωπο με πρόσωπο, διότι οι Τούρκοι, περισσότερο από την αποτυχία του Κραν Μοντάνα, ανησυχούσαν για την τύχη της συνεργασίας τους με τους «Γκρίζους λύκους».
Είχε ευθύνες η Αθήνα ή η Λευκωσία για το αδιέξοδο;
Για το αδιέξοδο ασφαλώς και δεν είχαμε ευθύνες. Για πρώτη φορά η Ελλάδα εμφανίστηκε σε διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό με ρηξικέλευθες προτάσεις για τη λύση του, με πραγματισμό και αγωνιστικότητα, με την σταθερή θέληση να βρεθεί λύση.
Με την απόσταση του χρόνου μπορείτε να κάνετε μια αξιολόγηση των χειρισμών σας;
Προκειμένου να προστατεύσουμε τον ΟΗΕ και τον ΓΓ του οργανισμού, δεν κοινοποιήσαμε στη δημοσιότητα το τι έγινε τις τελευταίες ώρες του δείπνου. Όμως, ο Άιντε μαζί με τον Άγγλο ΑΝΥΠΕΞ και τον γνωστό Επίτροπο έκαναν καμπάνια ενημέρωσης με ψέματα προκειμένου να προστατεύσουν την Τουρκία. Έπρεπε να το είχαμε προβλέψει. Νομίζω, επίσης, ότι θα έπρεπε η Κυπριακή πλευρά να στήριζε τις ελληνικές ενστάσεις για τον Άιντε.
Επιπλέον, από τα μέχρι τώρα ντοκουμέντα που είδα, τα «πρακτικά» του Άιντε» είναι προσαρμοσμένα στις επιλογές του ίδιου και της Τουρκίας. Τώρα καταλαβαίνω ακόμα καλύτερα με πιο τρόπο έκαναν τις ενημερώσεις στους φίλους τους, τόσο διεθνώς, όσο και στις γραμμές του ελληνισμού.
Ο ρόλος των Βρετανών, όπως και του κ. Άιντε ποιος ήταν τότε;
Όπως ήδη είπα στους Βρετανούς υπήρχαν διαφοροποιήσεις. Ο ΑΝΥΠΕΞ του ΗΒ μαζί με τον Άιντε έβαζαν συνεχώς πλάτες στον τουρκικό μαξιμαλισμό. Κατάστρεψαν μια ευκαιρία. Η Τουρκία ήταν εκτεθειμένη, αλλά προσπάθησαν να την απαλλάξουν από τις ευθύνες της.
Στο Δείπνο, το τελευταίο βράδυ ο Γκουτέρες παρακάλεσε να συζητήσουμε για την πρόταση που είχε επεξεργαστεί ως προς τον λεγόμενο «μηχανισμό υλοποίησης» της συμφωνίας κατάργησης του καθεστώτος των εγγυήσεων και της απόσυρσης του στρατού κατοχής. Πριν καν τελειώσω την τοποθέτησή μου, πετάχτηκε ο Duncan και άρχισε να με κατηγορεί χωρίς ιδιαίτερο λόγο με γενικού τύπου κατηγορίες, που παπαγαλίζουν οι γνωστοί αγγλόδουλοι. Εκείνο που ήθελε ο βρετανός ΑΝΥΠΕΞ ήταν να μην επικεντρωθεί το Δείπνο στην πρόταση του ΓΓ του ΟΗΕ, ικανοποιώντας μια τουρκική επιθυμία. Του απάντησα αυστηρά ότι υπονομεύει την διαπραγμάτευση. Η απάντηση μου δεν άρεσε ούτε στον Άιντε, ίσως για αυτό ο πρακτικογράφος του είχε αφήσει για άλλη μια φορά το στυλό κάτω…
Και ο Άιντε;
Πριν το Κραν-Μοντάνα, αντί να βοηθά την διαπραγμάτευση τριγυρνούσε σε Αθήνα και Λευκωσία προκειμένου να μας πιέσει, δίνοντας ψεύτικη εικόνα σε δημοσιογράφους και αντιπολιτευόμενα στελέχη. Αλλά δεν ήταν δουλειά του η παρέμβαση στο εσωτερικό των κρατών. Γνώρισα από κοντά έναν άλλο διαπραγματευτή του ΟΗΕ, τον κ.Νίμιτς, πραγματικός κύριος. Αυτός ήθελε να πετύχει η διαπραγμάτευση για το Ονοματολογικό και όχι να εκθέσει τα μέρη στη δημοσιά.
Ως προς την συμπεριφορά του Άιντε θα σας δώσω ένα παράδειγμα: δύο μέρες πριν το τέλος, στην πρωινή συνεδρίαση, μας ανήγγειλε ότι «μίλησα με τους πρωθυπουργούς, έρχεται ο Τσίπρας». Τηλεφώνησα στον Αλέξη που ασφαλώς και δεν είχε κάνει τέτοια συνεννόηση και συμφωνήσαμε να μην έρθει. Στη συνέχεια συμφώνησε και εκείνος με τον Τούρκο πρωθυπουργό να μην έρθουν διότι ήταν ακόμα πολλά τα ανοικτά θέματα. Με είχε πάρει, επίσης, τηλέφωνο ο Μπόρις Τζόνσον να με ρωτήσει τι είναι αυτά που λέει ο Άιντε. Επέστρεψα στην αίθουσα και είπα του Αιντε ότι δεν είναι δυνατό στη μέση της διαπραγμάτευσης να μας λέει ψέματα. Ότι έπρεπε να ντρέπεται. Το ψέμα του είχε γίνει συνήθεια. Χαμογέλασε και είπε ότι ήταν «ένα αστείο». Αλλά και ως προς το «αστείο» έλεγε ψέματα, αφού λίγη ώρα αργότερα μας τηλεφώνησε η διεύθυνση εθιμοτυπίας του υπουργείου Εξωτερικών της Ελβετίας προκειμένου να την ενημερώσουμε για την ακριβή ώρα άφιξης του Α.Τσίπρα. Όταν ρωτήσαμε απορημένοι πόθεν το ερώτημα, μας ενημέρωσαν ότι είχαν ειδοποιηθεί από το επιτελείο του Άιντε!
Μετά το Κραν-Μοντάνα, ο Άιντε λειτούργησε ως πλυντήριο της Τουρκίας. Συνεχώς προσπαθούσε να πείσει ότι οι Τούρκοι «είναι ευέλικτοι». Μια φράση που και αυτήν την είχε ξεπατικώσει από τους Τούρκους
Σε τι ήταν «ευέλικτοι» οι Τούρκοι;
Οι Τούρκοι δεν θέλαν να φύγει ο στρατός κατοχής. Εκείνο που με «ευελιξία» αποζητούσαν ήταν η αποδοχή της παρουσίας του από εμάς και τη διεθνή κοινότητα. Δηλαδή, η νομιμοποίηση του εγκλήματος του 1974 και του στρατού κατοχής. Για να γίνουν πειστικοί, διατείνονταν ότι τάχα ζητούσαμε εμείς να φύγουν όλα τα κατοχικά στρατεύματα μέσα σε μια μέρα. Αυτό ακριβώς το ανυπόστατο τουρκικό επιχείρημα το άκουσα ως κατηγορία από διάφορους σε Ελλάδα και Κύπρο! Στην πραγματικότητα, ήδη από το 2016 είχα διατυπώσει τη θέση της βαθμιαίας απόσυρσης του τουρκικού στρατού κατά τα πρότυπα της αποχώρησης σε μία τετραετία του Σοβιετικού από την Γερμανία.
Η τουρκική «ευελιξία» ήταν μια προσπάθεια: α) νομιμοποίησης της εισβολής και παρουσίας του στρατού κατοχής. β) διασφάλισης της παραμονής του στη Μεγαλόνησο για 15 χρόνια με την σύμφωνη γνώμη Ελλάδας και Κύπρου και κατόπιν γ) δια παντώς παραμονής του καθότι η ρήτρα που πρότειναν προέβλεπε ότι για να φύγουν έπρεπε να το απαιτήσουν οι Τουρκοκύπριοι. Η Τουρκία ζητούσε, λοιπόν από εμάς την νομιμοποίηση της εισβολής και την επ’ αόριστο παραμονής του τουρκικού στρατού. Αίτημα, δηλαδή, «κατοχικής ευελιξίας». Αυτή την πραμάτεια ανέλαβαν να την πουλήσουν στην διεθνή αγορά οι Άιντε και Ντούνκαν.
Τέσσερα χρόνια μετά φαίνεται πως το Κυπριακό βρίσκεται σε μια δύσκολη φάση, κυρίως λόγο του παρατεταμένου αδιεξόδου και της επιθετικότητας της Τουρκίας. Τι μπορεί να γίνει; Έχουμε σχέδιο δράσης;
Δεν γνωρίζω τα σχέδια του Κύπριου Προέδρου και της κυβέρνησής του, τι έχουν στο μυαλό τους. Βλέπω, όμως, την σημερινή ελληνική κυβέρνηση να προσπαθεί να αυτό-απαλλαγεί από το Κυπριακό. Δεν ασχολείται ουσιαστικά μαζί του, δεν έχει ιδέες και δεν κάνει σαφείς πατριωτικές προτάσεις. Της θυμίζω: «τίποτα δεν χαρίζεται, όλα κατακτιούνται». Όχι με επικοινωνιακά κόλπα, αλλά με κοπιώδη εργασία, σθένος, παρρησία, υπηρετώντας το δίκαιο και την αλήθεια.
