Στην αυγή του 2023 μία από τις συζητήσεις που κυριαρχούν είναι αυτή των εθνικών εκλογών στη χώρα μας καθώς πλέον διάγουμε το τελευταίο εξάμηνο της τρέχουσας τετραετίας.
Κατά συνέπεια και βάση του άρθρου 54 παρ.1 του Συντάγματος οι ερχόμενες εθνικές εκλογές, όποτε αποφασίσει ο Πρωθυπουργός να τις προσδιορίσει, θα διεξαχθούν με τον νόμο της συγκυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, δηλαδή με απλή αναλογική, ενώ οι επόμενες θα λάβουν χώρα με τον νέο νόμο τον οποίο και ψήφισε η σημερινή κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, που παραπέμπει στο σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής και ευνοεί το πρώτο κόμμα.
Οι επαναληπτικές βουλευτικές εκλογές διεξάγονται μέσα σε τριάντα (30) ημέρες από την αποτυχία σχηματισμού κυβέρνησης μέσω διερευνητικών εντολών μετά την προκήρυξή τους με διάταγμα της Προέδρου της Δημοκρατίας, που προσυπογράφεται από το μεταβατικό Υπουργικό Συμβούλιο (άρθρο 37 εδάφιο 3 του Συντάγματος). Στο μεσοδιάστημα, η ΠτΔ, ορίζει υπηρεσιακή κυβέρνηση, με υπηρεσιακό Πρωθυπουργό έναν από τους Προέδρους των τριών Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας, του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Στην προκειμένη χρονική στιγμή υπηρεσιακός Πρωθυπουργός θα αναλάβει είτε η Ευαγγελία Νίκα πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας (επιλέχθηκε το 2022, εισήχθη στο σώμα το 1983) είτε η Μαρία Γεωργίου πρόεδρος του Αρείου Πάγου (επιλέχθηκε το 2021, εισήχθη στο σώμα το 1983) είτε ο Ιωάννης Σαλμάς πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου (επιλέχθηκε τον Νοέμβριο του 2019). Για την Ιστορία ανάλογες υπηρεσιακές κυβερνήσεις με επικεφαλής δικαστή τα τελευταία χρόνια, είχαμε το 2012 και το 2015 με τους Παναγιώτη Πικραμμένο (τότε πρόεδρο του ΣτΕ) και Βασιλική Θάνου (τότε πρόεδρο του Αρείου Πάγου).
Με το σύστημα της απλής αναλογικής, που θα εφαρμοστεί στις ερχόμενες πρώτες εκλογές, προκειμένου να υπάρξει πλειοψηφία 151 εδρών δεν απαιτείται μόνο εκλογικό ποσοστό πάνω από 50% για τον σχηματισμό κυβέρνησης, αλλά και κάποιο μικρότερο ανάλογα με τη μη αντιπροσωπευόμενη ψήφο (ανάλογα το ποσοστό των κομμάτων που έμειναν εκτός Βουλής). Κύριο χαρακτηριστικό του νόμου 2016 της απλής αναλογικής, είναι ότι σχεδόν απαγορεύει τις μονοκομματικές πλειοψηφίες, χωρίς όμως να σημαίνει ότι το πρώτο κόμμα μπορεί εύκολα να αγνοηθεί στον σχηματισμό κυβέρνησης, ιδίως όταν προηγείται με αξιόλογη απόσταση.
Ο εκλογικός νόμος 4406/2016 της τότε Κυβέρνησης ψηφίστηκε από την προ τριετίας βουλή, προβλέποντας κατάργηση του «μπόνους» των 50 εδρών για το πρώτο κόμμα και υπολογισμό των κοινοβουλευτικών εδρών που αντιστοιχούν σε καθένα από τα κόμματα, τα οποία συγκεντρώνουν τουλάχιστον 3% επί των έγκυρων ψήφων στην εκάστοτε εκλογική αναμέτρηση, ως εξής: το σύνολο των ψήφων που κάθε κοινοβουλευτικό κόμμα συγκεντρώνει στην Επικράτεια πολλαπλασιάζεται με τον αριθμό 300 και το γινόμενο αυτό διαιρείται με το άθροισμα των ψήφων υπέρ όλων των εκάστοτε κοινοβουλευτικών κομμάτων (Ν. 4406/2016 συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ). Κατ’ άλλους η απλή αναλογική, οδηγεί σε παρατεταμένη ακυβερνησία και κατ’ άλλους η απλή αναλογική είναι το πιο δημοκρατικό εκλογικό σύστημα.
Μετά την ολοκλήρωση καταμέτρησης των ψήφων της πρώτης εκλογικής αναμέτρησης, ακολουθεί η διαδικασία των διερευνητικών εντολών. Σύμφωνα με το άρθρο 37 του Συντάγματος που ορίζει τη διαδικασία, «αν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού Kυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής.
– Aν δεν διαπιστωθεί αυτή η δυνατότητα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει και αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Kάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες. Aν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Kυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Bουλής, επιδιώκει το σχηματισμό Kυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Bουλής για τη διενέργεια εκλογών και σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Kυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Bουλή».
Στις επόμενες εθνικές εκλογές (και όχι στις ερχόμενες, επειδή δεν συγκέντρωσε 200 και πλέον θετικές ψήφους Βουλευτών), θα ισχύσει το εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής, που ψήφισε η σημερινή Βουλή.
Με την ενισχυμένη αναλογική, εάν το πρώτο κόμμα, έχει λάβει ποσοστό μεγαλύτερο ή ίσο του 25% των έγκυρων ψηφοδελτίων, τότε λαμβάνει μπόνους 20 έδρες, ενώ οι υπόλοιπες 280 έδρες κατανέμονται αναλογικά μεταξύ των δικαιούμενων εδρών κομμάτων. Από το 25% και μετά, για κάθε 0,5% το πρώτο κόμμα θα παίρνει επιπλέον μπόνους μία έδρα, ενώ το μάξιμουμ των 50 εδρών θα το λαμβάνει εάν το ποσοστό του είναι στο 40%. Αυτά ισχύουν και σε περίπτωση συνασπισμού κομμάτων, εφόσον ο μέσος όρος της δύναμης των κομμάτων που τον απαρτίζουν είναι μεγαλύτερος από την δύναμη του αυτοτελούς κόμματος, που συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο αριθμό εγκύρων ψηφοδελτίων.
Έτσι, ένα κόμμα που θα κινείται κοντά στο 37% θα μπορεί να έχει αυτοδυναμία, σε συνάρτηση και με άλλους παράγοντες, όπως ο αριθμός των κομμάτων που θα εισέλθουν στη Βουλή. Εφόσον αποσπάσει το 40% της λαϊκής ψήφου, θα λαμβάνει τις επιπρόσθετες 50 έδρες, αριθμό που μέχρι τώρα λάμβανε το πρώτο κόμμα ανεξαρτήτως του ποσοστού του.
Δικαίωμα ψήφου στους Έλληνες τους εξωτερικού για πρώτη φορά
Διεξαγωγή της ψηφοφορίας Ελλήνων του εξωτερικού, με αυτοπρόσωπη παρουσία του εκλογέα σε εκλογικά τμήματα που θα συσταθούν σε ελληνικές πρεσβείες, ελληνικά προξενεία, χώρους οργανώσεων απόδημων (χώρους ελληνικών συλλόγων ή εκκλησιών) ή άλλους κατάλληλους χώρους. Ο ελάχιστος αριθμός για να συγκροτηθεί εκλογικό τμήμα είναι οι σαράντα εκλογείς.
Η ψήφος των εκλογέων που ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα στα ανωτέρω εκλογικά τμήματα θα μετράει ισότιμα στο συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα και, επομένως, για τη συνολική κατανομή των εδρών, ανά την επικράτεια.
Αυξάνονται σε 15 από 12 οι βουλευτές Επικρατείας. Οι εκλογείς στα τμήματα του εξωτερικού θα επιλέγουν (δίχως να θέτουν σταυρό προτίμησης) το ψηφοδέλτιο Επικρατείας του κόμματος που επιθυμούν. Εναπόκειται στα κόμματα αν θα επιλέξουν έναν ή περισσότερους υποψηφίους στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας που θα προέρχονται από τον ελληνισμό της διασποράς.
Δικαίωμα εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους του εξωτερικού, έχουν οι εκλογείς οι οποίοι πληρούν σωρευτικά τα παρακάτω κριτήρια:
· Τα τελευταία τριάντα πέντε (35) χρόνια, έχουν ζήσει τουλάχιστον δύο (2) έτη μόνιμα στην Ελλάδα.
· Έχουν υποβάλει φορολογική δήλωση (Ε1 ή Ε2 ή Ε3 ή Ε9) είτε το τρέχον είτε το προηγούμενο φορολογικό έτος.
